Pump and Dump – czym jest? Dlaczego jest nielegalny?

W 2003 roku inwestorzy giełdowi zostali oszukani na aż 1 miliard dolarów, w największym w historii procesie „pompowania i rozładowania+”, jakiego kiedykolwiek doświadczyły rynki finansowe. I chociaż od tego czasu minęły ponad 2 dekady to schemat działania oszustów w ramach „pump and dump” pozostaje niezmienny.

---

Wraz z popularyzacją rynku kryptowalut pojawiły się jednak nowe okazje do „golenia” naiwnych i często zaślepionych chęcią szybkiego zysku inwestorów.

W tym artykule wprowadzimy Cię w szemrany świat głośnych „pomp” i jeszcze głośniejszych „porzuceń”. Wyjaśnimy, jak działa ten nielegalny mechanizm oraz przytoczymy przykłady najgłośniejszych i najbardziej szkodliwych w skutkach tego typu oszust.

Spis treści:

• Jak działa Pump and Dump? Mechanizm krok po kroku
• Przykłady znanych przypadków Pump and Dump
• Dlaczego schematy Pump and Dump są szkodliwe dla rynku kryptowalut?
• Jak rozpoznać, że kryptowaluta jest obiektem Pump and Dump?
• Jak możesz się ochronić?
• Co powinieneś zapamiętać?

---

Co to jest Pump and Dump?

Pump and dump to anglojęzyczne określenie, które nie doczekało się bezpośredniego przełożenia na język polski. Aczkolwiek naszym zdaniem ciekawą alternatywą w rodzimym język jest „pompowanie i rozładowanie” lub „pompuj i porzuć”, które w miarę dokładnie oddają naturę działania nieuczciwego mechanizmu. 

Pump and dump (pompuj i porzuć) to forma manipulacji rynkowej, w której organizatorzy sztucznie podbijają cenę aktywa (pump), aby następnie szybko je sprzedać z zyskiem (dump), zostawiając innych inwestorów z bezwartościowymi udziałami.

Dokładnie obrazuje to poniższy wykres:

Początki tego schematu sięgają rynków giełdowych, gdzie polegały na sztucznym podbijaniu wartości konkretnego instrumentu, za pomocą wprowadzających w błąd informacji lub sztucznego szumu medialnego, aby następnie niespodziewanie wyprzedać aktywa z zyskiem i pozostawić inwestorów z niczym.

Pump and dump od dawna stanowi problem na rynkach finansowych, a teraz wyraźnie wkracza do świata kryptowalut. Metoda wykorzystuje zdecentralizowaną i ciągle słabo regulowaną naturę rynku cyfrowych aktywów, pozwalając nieuczciwym podmiotom manipulować cenami tokenów na swoją korzyść, często pozostawiając niczego niepodejrzewających inwestorów ze stratami. 

Co interesujące, pierwsza udokumentowana operacja „pump and dump” na dużą skalę miała miejsce ponad 250 lat temu, ale schemat ten zyskał znaczny rozgłos pod koniec lat dwudziestych XX wieku dzięki sprawie „Radio Pool ”.

Ta niesławna manipulacja dotyczyła RCA Corporation, która wyprodukowała pierwszy całkowicie elektryczny fonograf (urządzenie do zapisu i odtwarzania dźwięku). Oszuści wywindowali cenę akcji do astronomicznego poziomu 549 dolarów, po czym porzucili je, powodując spadek ich wartości do poziomu poniżej 103 dolarów.

Nie bez znaczenia dla rozwoju tej niechlubnej formy oszustw był też wkład niejakiego Daniela Drew pod koniec XIX wieku.

Obecnie uważa się go za „pioniera manipulacji rynkowych”, który za swój cel upatrzył sobie akcje spółek transportowych. Przyczynił się między innymi do stworzenia określenia „rozwodnionych akcji”, czyli emitowanych znacznie powyżej rzeczywistej ceny aktywa bazowego.

Najbardziej znanym przykładem takiego działania, który trafił do popkultury, była historia Jordana Belforta, przedstawiona w filmie “Wilk z Wall Street”. Makler zachęcał ludzi do skupowania akcji spółek groszowych, sztucznie zawyżając ich cenę, aby następnie sprzedawać je ze sporym zyskiem, pozostawiając inwestorów na stracie.

Jak działa Pump and Dump? Mechanizm krok po kroku

Pump and dump zazwyczaj przebiegają według przewidywalnego wzoru, zwykle organizowanego przez niewielką grupę osób lub podmiotów, które chcą zarobić kosztem niczego niepodejrzewających inwestorów. 

Aby lepiej opisać zasadę działania tego mechanizmu, posłużmy się fikcyjną kryptowalutą o nazwie „Kogucik” (bo „spi*****ił i ucikł”), której początkowa cena to 5 centów za jeden token.

Krok 1. Hype w mediach społecznościowych i nachalna promocja

Pierwszy krok polega na stworzeniu szumu wokół konkretnej kryptowaluty. Często odbywa się to za pośrednictwem zorganizowanych grup w mediach społecznościowych, takich jak Telegram, Discord czy nawet X (dawny Twitter). 

• Influencerzy lub anonimowe konta generują zamieszanie, aby stworzyć poczucie pilności, zachęcając ludzi do szybkiego zakupu.
• Do projektu zaczynają dołączać pierwsze osoby, które liczą na to, że zwietrzyły okazję.
• Powoli zaczyna budować się FOMO, czyli strach przed niewykorzystaniem okazji.

Krok 2. Sztuczne podbicie ceny (pump)

W miarę jak hype narasta, coraz więcej inwestorów zaczyna kupować „Kogucika”, co podnosi jego cenę, załóżmy, że do 50 centów. Ten szybki wzrost cen często towarzyszy wprowadzającym w błąd twierdzeniom na temat projektu, przyszłych partnerstw lub potencjalnych zastosowań.

Grupa, która początkowo zaplanowała schemat, kupuje duże ilości tokenów, aby jeszcze bardziej przyspieszyć wzrost ceny.

• Plotki o rzekomej współpracy z dużą firmą technologiczną
• Fałszywe analizy pokazujące świetlaną przyszłość projektu
• Biała księga, która prezentuje bardzo ambitne założenia wzrostu

Krok 3. Szczyt i wyprzedaż (dump)

Gdy cena “Kogucika” osiąga odpowiednio wysoki poziom, organizatorzy zaczynają sprzedawać swoje tokeny. Ta wyprzedaż wywołuje reakcję łańcuchową, a ogólna wycena zaczyna gwałtownie spadać, co powoduje panikę wśród późnych inwestorów, którzy kupili po zawyżonych cenach.

• Napływ nowych i naiwnych inwestorów spowodował ostateczne podbicie ceny
• Rozpoczyna się faza „zrzutu”, która wywołuje silne spadki i panikę

Krok 4. Krach i konsekwencje

Cena tokena gwałtownie spada, pozostawiając tych, którzy kupili późno ze znacznymi stratami lub bezwartościowymi tokenami. Organizatorzy odchodzą z dużymi zyskami, podczas gdy szerszy rynek cierpi z powodu wynikającej z tego zmienności i utraty zaufania.

• Twórcy oszustwa wychodzą z projektu „kasując” zyski na sztucznie pompowanej idei
• Gdy jedni realizują ogromny zysk z „Kogucika”, większość inwestorów pozostaje z bezwartościowymi tokenami lub wyprzedaje je na stracie.

Jest to nielegalna forma manipulacji rynkowej, która opiera się wyłącznie na ludzkiej chciwości i chęci szybkiego zarobku.

Przykłady znanych przypadków Pump and Dump

Historia zna wiele przykładów i przypadków sztucznego pompowania cen, aby następnie zostawić inwestorów z niczym. W tym artykule skupimy się jednak na kilku najgłośniejszych w historii, zarówno na tradycyjnych rynkach finansowych, jak i rynku kryptowalutowym.

Zacznijmy od rynku giełdowego:

Przykłady	Rok	Szczegóły	Szacunkowe straty
Stratton Oakmont	1990	Firma Jordana Belforta manipulowała akcjami groszowymi poprzez agresywny telemarketing	200 milionów dolarów
Enron	2001	Kierownictwo fałszywie raportowało zyski i sprzedało akcje przed bankructwem	ponad 1 miliard dolarów
Park Financial Group	2005	Sztucznie podnieśli ceny akcji o 14 USD poprzez masowe dzienne transakcje	3 miliony dolarów
Langbar International	2006	Największe oszustwo na giełdzie AIM oparte na fikcyjnych brazylijskich depozytach bankowych	100 milionów dolarów
Sprawa Morrie Tobina	2018	Wykorzystał rachunki offshore do manipulacji; doprowadził do wykrycia skandalu rekrutacyjnego na uczelnie	165 milionów dolarów

Stratton Oakmont, firma prowadzona przez Jordana Belforta, stała się symbolem manipulacji giełdowych lat 90-tych. Zespół agresywnych brokerów, wykorzystując techniki zimnych telefonów, manipulował cenami akcji groszowych, generując straty szacowane na 200 milionów dolarów. Historia ta została później uwieczniona w głośnym filmie “Wilk z Wall Street”, pokazując kulisy funkcjonowania tej przestępczej machiny finansowej.

Skandal Enronu z 2001 roku to jeden z najbardziej spektakularnych przypadków oszustwa korporacyjnego w historii. Kierownictwo firmy systematycznie fałszowało sprawozdania finansowe, sztucznie zawyżając wartość akcji. W tym samym czasie, gdy akcje osiągały rekordowe wartości, członkowie zarządu potajemnie sprzedawali swoje udziały. Gdy prawda wyszła na jaw, firma zbankrutowała, a tysiące pracowników straciło nie tylko pracę, ale i oszczędności emerytalne.

Park Financial Group przeprowadziła w 2005 roku wyrafinowaną operację manipulacji cenami akcji. Poprzez serię skoordynowanych transakcji, firma sztucznie podbijała ceny akcji o 14 dolarów dziennie, generując ogromny wolumen handlu przekraczający 100 000 transakcji dziennie. Działania te przyniosły organizatorom 3 miliony dolarów zysku, ale ostatecznie zakończyły się karami w wysokości 8 milionów dolarów.

Langbar International zapisał się w historii jako największe oszustwo na londyńskiej giełdzie AIM. Firma twierdziła, że posiada ogromne depozyty w brazylijskich bankach, co doprowadziło do wyceny przekraczającej miliard dolarów. Gdy okazało się, że depozyty nie istnieją, a cała operacja była mistyfikacją, akcjonariusze stracili około 100 milionów funtów.

Sprawa Morrie Tobina z 2018 roku pokazała natomiast, jak rozbudowane i zawiłe mogą być współczesne schematy pump and dump. Wykorzystując sieć rachunków z rajów podatkowych, Tobin i jego wspólnicy wygenerowali ponad 165 milionów dolarów nielegalnych zysków. Paradoksalnie, to właśnie jego zeznania, złożone w zamian za złagodzenie kary, doprowadziły do wykrycia głośnego skandalu korupcyjnego na amerykańskich uczelniach, pokazując, jak głęboko mogą sięgać powiązania przestępczości finansowej.

Chociaż rynek kryptowalut jest zdecydowanie mniejszy i młodszy od rynku kryptowalutowego, na nim również miejsce miało kilka dużych i głośnych pumpów oraz dumpów:

Przykłady	Rok	Szczegóły	Szacowane straty
Bitconnect (BCC)	2016	Platforma pożyczkowa oferująca wysokie dzienne zwroty poprzez marketing wielopoziomowy. Nagłe zamknięcie w 2018 spowodowało załamanie wartości BCC	2 miliardy dolarów
OneCoin	2014	Rzekoma kryptowaluta bez blockchaina, prowadzona jako piramida finansowa przez Ruję Ignatovą	4 miliardy dolarów
Pincoin i iFan	2018	ICO prowadzone przez Modern Tech z Wietnamu, obiecujące wysokie zwroty. Kierownictwo zniknęło po zebraniu funduszy	660 milionów dolarów
PlexCoin	2017	ICO obiecujące 1,300% zwrotu w miesiąc. SEC zamroziła aktywa po zebraniu 15 mln USD	15 milionów dolarów
Benebit	2018	Fałszywy projekt unifikacji programów lojalnościowych, wykorzystujący skradzione zdjęcia zespołu	2,7-4 miliony dolarów

 

Uruchomiony w 2016 roku Bitconnect, funkcjonował jako platforma pożyczkowa, na której użytkownicy wymieniali bitcoiny na monety Bitconnect (BCC), obiecując przy tym znaczne dzienne zwroty. Platforma wykorzystała strukturę marketingu wielopoziomowego, zachęcając użytkowników do rekrutowania kolejnych inwestorów, co doprowadziło do sztucznego wzrostu wartości BCC.

W styczniu 2018 roku Bitconnect nagle zamknął swoje usługi pożyczkowe i wymiany, co doprowadziło do gwałtownego spadku wartości BCC. W rezultacie inwestorzy ponieśli straty przekraczające 2 miliardy dolarów. Organy regulacyjne wydały nakazy zaprzestania działalności, a kilka osób związanych z Bitconnect stanęło przed wymiarem sprawiedliwości. 

OneCoin, założony w 2014 roku przez Ruję Ignatovą, był reklamowany jako rewolucyjna kryptowaluta, jednak w rzeczywistości nie posiadał funkcjonalnego blockchaina. Projekt działał jako piramida finansowa, w której zwroty były wypłacane z wpłat nowych inwestorów.

Dzięki agresywnemu marketingowi i wystawnym wydarzeniom OneCoin przyciągnął ponad 4 miliardy dolarów od inwestorów na całym świecie. W 2017 roku Ignatova zniknęła, a kilka kluczowych postaci związanych z projektem zostało aresztowanych

Pincoin i iFan to projekty ICO prowadzone przez wietnamską firmę Modern Tech, które obiecywały wysokie zwroty poprzez platformy społecznościowe i system nagród. Firma zebrała około 660 milionów dolarów od 32 000 inwestorów.

Po zebraniu funduszy zarząd Modern Tech zniknął, a biura firmy zostały opuszczone. Ta oszustwa są uważane za jedne z największych w historii ICO, pozostawiając tysiące inwestorów bez możliwości odzyskania pieniędzy. 

ICO PlexCoin, które przyciągnęło uwagę inwestorów w 2017 roku, obiecywało zwroty na poziomie ponad 1300% w ciągu miesiąca. Projekt zebrał około 15 milionów dolarów od inwestorów, jednak amerykańska Komisja Papierów Wartościowych i Giełd (SEC) interweniowała, oskarżając firmę o fałszywe obietnice i sprzedaż nieuregulowanych papierów wartościowych.

SEC zamroziła aktywa założyciela PlexCoin, Dominica Lacroix, i rozpoczęła postępowania prawne, co podkreśliło potrzebę nadzoru regulacyjnego nad ICO. 

Benebit reklamował się jako projekt mający na celu zjednoczenie programów lojalnościowych klientów przy użyciu technologii blockchain, prezentując pozornie wiarygodny model biznesowy. Projekt zebrał od inwestorów od 2,7 do 4 milionów dolarów. Okazało się jednak, że zespół wykorzystał skradzione zdjęcia do stworzenia fałszywych profili, a po ujawnieniu oszustwa strona internetowa i konta w mediach społecznościowych projektu zostały usunięte. 

Dlaczego schematy Pump and Dump są szkodliwe dla rynku kryptowalut?

Pump and dump to proceder szkodliwy nie tylko dla indywidualnych inwestorów, ale posiadający również negatywny wpływ na cały rynek kryptowalut. Naszym zdaniem, trzeba zwrócić na pięć głównych powodów szkodliwości „pompowania i porzucania”:

• Straty finansowe dla inwestorów: Najbardziej oczywistą konsekwencją schematów typu pump and dump są znaczne straty finansowe. Ci, którzy ulegają hype’owi, często robią to przy szczytowych cenach, aby następnie obserwować, jak wartość spada, gdy organizatorzy wyprzedają swoje aktywa. Wielu niedoświadczonych inwestorów traci znaczną część oszczędności w wyniku tych nieuczciwych działań.

• Utrata zaufania do kryptowalut: Pump and dump podważa zaufanie do ekosystemu kryptowalut. Kiedy inwestorzy wielokrotnie doświadczają lub słyszą o pump and dump, stają się nieufni wobec dalszej aktywności na rynku. Ten brak zaufania zniechęca nowych inwestorów do wchodzenia w przestrzeń, co jest szkodliwe dla wzrostu i adopcji aktywów cyfrowych.

• Zwiększona zmienność rynku: Schematy typu pump and dump przyczyniają się do zwiększonej zmienności na rynku kryptowalut. Sztuczne ruchy cenowe, które tworzą, mogą prowadzić do szybkich skoków i spadków, co utrudnia inwestorom podejmowanie świadomych decyzji na podstawie rzeczywistych trendów rynkowych. Ta zwiększona zmienność może odstraszać inwestorów instytucjonalnych, którzy poszukują stabilności.

• Reakcja regulacyjna: Powszechność pump and dump przyciąga uwagę regulatorów, którzy mogą odpowiedzieć surowymi przepisami, które tłumią innowacje w branży. Chociaż regulacje są niezbędne do ochrony inwestorów, zbyt rygorystyczne środki mogą ograniczyć rozwój i potencjał legalnych projektów kryptowalutowych. Na działalność nieuczciwej grupy „pump and dump” na Telegramie uwagę zwracał ostatnio między innymi australijski ASIC.

• Negatywne postrzeganie branży: W efekcie, pump and dump przyczyniają się do negatywnego postrzegania kryptowalut jako całości. Relacje medialne na temat działalności oszustów często przedstawiają rynek kryptowalut jako siedlisko nielegalnych podmiotów, co zniechęca do adopcji głównego nurtu i spowalnia postęp w integracji technologii blockchain z szerszymi systemami gospodarczymi. 

Ostatecznie szkody wyrządzane przez schematy typu pump and dump wykraczają poza bezpośrednie straty finansowe. Podważają one wiarygodność całego rynku kryptowalut, odstraszają nowych inwestorów i utrudniają branży dojrzewanie do stabilnego i niezawodnego ekosystemu finansowego.

Statystyki prezentowane od kilku lat przez Chainalysis w tym zakresie również są zatrważające. W swoim raporcie opublikowanym w 2023 roku firma badawcza zaznaczała, że spośród 40 521 tokenów uruchomionych w 2022 roku, które zyskały „wystarczającą popularność, aby warto było je przeanalizować”, 9902, czyli 24%, odnotowało spadek ceny w pierwszym tygodniu, co wskazuje na możliwą aktywność typu pump and dump. 

Programy typu pump and dump są wyjątkowo destrukcyjne w świecie kryptowalut ze względu na łatwość, z jaką można uruchamiać nowe tokeny oraz napędzany przez media społecznościowe charakter wiadomości i dyskusji na temat inwestycji kryptowalutowych

– komentuje w swoim raporcie Chainalysis.

W najbardziej aktualnym Crypto Crime Raport za 2024 rok Chainalysis zwraca dodatkowo uwagę na problem pump and dumpów na zdecentralizowanych giełdach.

Jak twierdzi, ponad połowa listowanych na nich tokenach ERC-20 mogła mieć charakter pokrywający się z tą oszukańczą metodą.

Uważamy, że podmioty, które uruchomiły tokeny spełniające kryteria, łącznie zarobiły około 241,6 mln dolarów w 2023 r., nie uwzględniając innych kosztów budowy i uruchomienia tokena

– dodaje Chainalysis.

Jak rozpoznać, że kryptowaluta jest obiektem Pump and Dump?

Rozpoznanie i unikanie schematów typu pump and dump jest kluczowe dla ochrony swoich inwestycji. Umiejętność rozpoznania znaków ostrzegawczych we wczesnym etapie może ostatecznie pomóc uchronić Twój kapitał. 

Poniżej prezentujemy kilka sygnałów ostrzegawczych i strategii, które pomogą Ci uniknąć tych manipulacyjnych praktyk:

Nagły, niewyjaśniony wzrost ceny

Jednym z najczęstszych wskaźników schematu typu pump and dump jest nagły, dramatyczny wzrost ceny kryptowaluty bez żadnych istotnych wiadomości lub fundamentalnych zmian, które by go uzasadniały. Jeśli cena mniej znanego tokena zaczyna gwałtownie rosnąć bez wyraźnego powodu, warto zachować ostrożność.

• Nagły, gwałtowny wzrost ceny bez fundamentalnego uzasadnienia
• Brak wcześniejszej aktywności handlowej lub bardzo niski wolumen przed skokiem cenowym
• Wzrost ceny występujący tylko na pojedynczej giełdzie

Nadmierny hype w mediach społecznościowych

Schematy typu pump and dump często polegają na agresywnej promocji w kanałach mediów społecznościowych, takich jak Twitter, Telegram czy Reddit. Jeśli zauważysz wzrost liczby postów na temat konkretnego tokena, często towarzyszących przesadzonym twierdzeniom o jego potencjale, możesz być świadkiem początkowego etapu pompy.

• Nagły wzrost promocji w mediach społecznościowych i na forach
• Agresywny marketing wykorzystujący influencerów
• Tworzenie zamkniętych grup na Telegramie lub Slacku do koordynacji działań1

Tokeny o niskiej płynności

Tokeny o niskim wolumenie obrotu są często celem grup typu pump and dump, ponieważ są łatwiejsze do manipulacji. Zachowaj ostrożność inwestując w kryptowaluty o niskiej płynności, ponieważ są one bardziej podatne na manipulacje cenowe.

• Niski dzienny wolumen pomimo bardzo wysokiej kapitalizacji
• Nieregularny kształt i układ świec na wykresie, który sugeruje brak odpowiedniej ilości transakcji kupna i sprzedaży

Anonimowe lub niezweryfikowane zespoły

Zawsze sprawdzaj zespół stojący za projektem kryptowalutowym. Jeśli deweloperzy lub promotorzy są anonimowi lub ich referencje nie mogą być zweryfikowane, zwiększa to ryzyko, że jest to oszustwo, w tym schemat typu pump and dump.

• Osoby stojące za projektem nie podają swoich prawdziwych danych, jedynie pseudonimy
• Zweryfikowanie ich w Internecie jest trudne lub wręcz niemożliwe

Brak fundamentalnych informacji

Jeśli brakuje informacji na temat projektu, jego celów, technologii lub mapy drogowej, uznaj to za poważny znak ostrzegawczy. Legalne projekty są transparentne w kwestii swojego celu i planów rozwoju.

• Bardzo podstawowa strona internetowa lub jej brak
• Ogólna biała księga bez żadnych szczegółów

Jak możesz się ochronić?

Pozostając czujnym i sceptycznym wobec nagłego hype’u, inwestorzy mogą znacznie zmniejszyć ryzyko padnięcia ofiarą schematów typu pump and dump. Edukacja, ostrożność i metodyczne podejście do inwestowania są kluczową obroną przed tymi oszukańczymi praktykami.

Po pierwsze, pamiętaj o DYOR, czyli wykonywaniu własnych analiz. Najskuteczniejszym sposobem, aby uniknąć padania ofiarą pump and dumpów, jest dokładne zbadanie każdego projektu przed inwestycją. Upewnij się, że rozumiesz fundamenty, zespół stojący za projektem oraz jego długoterminowe cele.

Sprawdzaj wolumen tokenów, czyli dzienną aktywność transakcji. Źródło: CoinMarketCap

Staraj się unikać strachu przed przegapieniem (FOMO). Schematy typu pump and dump często żerują na strachu inwestorów przed przegapieniem okazji inwestycyjnej. Unikaj podejmowania impulsywnych decyzji na podstawie hype’u i poświęć czas na ocenę wiarygodności projektu.

Co istotne, korzystaj jedynie z zaufanych giełd. Trzymaj się uznanych i renomowanych platform, ponieważ mają lepsze zabezpieczenia przed działalnością oszustów. Zaufane giełdy również weryfikują projekty, które przechodzą rygorystyczne procesy oceny.

Pamiętaj, aby śledzić dzienny wolumen obrotu i aktywność. Jeśli kryptowaluta nagle wykazuje nietypowy wzrost wolumenu, zachowaj ostrożność, ponieważ może to być oznaką skoordynowanej pompy. Zbyt niska aktywność inwestorów również powinna być dla Ciebie znakiem ostrzegawczym.

Skorzystaj też z naszej przydatnej ściągawki:

Kategoria	Narzędzie lub cecha	Szczeóły
Narzędzia do analizy	TradingView	Analiza wykresów i wolumenu
	Glassnode	Analiza on-chain i przepływów giełdowych
	CoinGecko/CoinMarketCap	Śledzenie kapitalizacji rynkowej
Czerwone flagi	Niska kapitalizacja	Poniżej 5 mln USD
	Brak aktywności	Nieaktywne repo, brak transparentności
	Koncentracja tokenów	Skupienie w małej liczbie portfeli
Środki ochronne	Analiza fundamentalna	Weryfikacja podstaw projektu
	Analiza historyczna	Badanie wolumenu i historii cenowej
	Weryfikacja źródeł	Unikanie anonimowych promotorów
	Monitoring aktywności	Wykorzystanie narzędzi analitycznych

Co powinieneś zapamiętać?

Pump and dump to jedna z najbardziej szkodliwych form manipulacji rynkowych, zwłaszcza w podatnym na wahania rynku kryptowalut. Choć szybki zysk przyciąga wielu, warto pamiętać, że świadomość mechanizmów tych nieuczciwych działań może ochronić Cię przed niepotrzebnym ryzykiem. 

Chociaż organy regulacyjne i giełdy podejmują działania w celu zwalczania tego typu oszustw, najważniejsza pozostaje własna czujność. Dbałość o swoje inwestycje to przede wszystkim rzetelna analiza, krytyczne myślenie oraz pełna świadomość ryzyka. 

Na koniec zostawiamy Cię z 5 ważnymi radami, dzięki którym powinieneś uniknąć wpadnięcia w sidła kryptowalutowej pompy:

• DYOR – Przeanalizuj fundamenty projektu, zespół oraz jego długoterminowe cele przed inwestycją.

• Unikaj inwestowania pod wpływem hype’u – Nagły wzrost popularności i promocji na social mediach to często sygnał ostrzegawczy.

• Ostrożnie z niską płynnością – Tokeny o niskim wolumenie są bardziej podatne na manipulacje cenowe.

• Weryfikuj zespół i źródła – Anonimowi promotorzy i brak wiarygodnych informacji to czerwone flagi.
• FOMO – Impulsywne zakupy mogą prowadzić do inwestycji w ryzykowne, niewiarygodne projekty.