Czym jest biała księga kryptowalut, czyli white paper?

Tabula rasa, white paper lub po prostu biała księga. Termin powstał ponad 100 lat temu i odnosi się do swojego rodzaju przewodnika, który ma w zwięzłej formule, poinformować czytelników o skomplikowanym zagadnieniu, przedstawiając filozofię jego twórcy. Od lat 90-tych odgrywa ważną rolę w biznesie, mając na celu przekonanie klientów i partnerów do zainwestowania w dany produkt lub usługę.

White paper to nieodzowna część rynku kryptowalut i podstawowy dokument, który stworzyć musi nowy projekt na etapie koncepcyjnym. Własne białe księgi posiada bitcoin, Ethereum oraz każda inna z najważniejszych cyfrowych walut.

Z tego artykułu dowiesz się, co to jest biała księga, jak powinna wyglądać w przypadku kryptowalut, jakie informacje się w niej zawierają i jakich informacji z punktu widzenia potencjalnego inwestora powinieneś szukać w white paper danego projektu.

---

Spis treści:

• Biała księga. Co to jest? Podstawowa definicja white paper
• Bitcoin white paper, najpopularniejsza z białych ksiąg
• Biała księga Ethereum - co należy o niej wiedzieć?
• White paper crypto. Jak czytać białą księgę?
  • White paper - lokalizacja i siedziba projektu kryptowalutowego
  • Zastosowanie i użyteczność
  • Otoczenie konkurencyjne
  • Osoby wspierające projekt
  • Techniczna strona projektu w white paper
  • Biała księga a tokenomia
  • Projekcje i mapa drogowa
• Dobry vs zły white paper. Jak rozpoznać podejrzaną białą księgę?

---

Biała księga. Co to jest? Podstawowa definicja white paper

White paper na rynku kryptowalut umożliwia cyfrowym projektom dokładniejsze pokazanie swoich produktów, usług i celów potencjalnym użytkownikom, inwestorom oraz odbiorcom. Projekty mogą swobodnie wybierać rodzaj informacji, które chcą dostarczyć, ale white paper zazwyczaj zawierają podobny zestaw podstawowych danych: przegląd celów projektu, tokenomię (czyli „ekonomię tokenu”), opis produktów, funkcji i informacje o zespole. Biała księga kryptowalut może być dobrym punktem startowym do rozpoczęcia badań nad konkretnym projektem krypto.

Branża blockchain nie należy do najłatwiejszych: jej zrozumienie może być szczególnie trudne w przypadku osób, które wcześniej nie miały z nią do czynienia. Biała księga ma na celu wyłuszczenie najważniejszych funkcji danego projektu oraz technologicznych szczegółów jego funkcjonowania. Chociaż w większości white paper skupiają się na kryptowalutach, to mogą dotyczyć też projektów zdecentralizowanych finansów (DeFi), niewymiennych tokenów (NFT) lub projektowanych w ramach Web3 gier play-to-earn (P2E).

O ile nie ma jednego wzoru mówiącego, jak powinien wyglądać idealny white paper crypto, to po przeglądzie kilku z nich można zauważyć, jakie informacje są pożądane. Treść powinna być obiektywna i przekazywać jak najwięcej danych: im bardziej „kolorowy” jest white paper i im częściej używa języka reklamowego, tym większe ryzyko, że opisywany projekt nie dzieli się wszystkimi niezbędnymi informacjami lub, że jego wiarygodność jest zdecydowanie mniejsza.

Biała księga jest formą biznesplanu dla projektu kryptowalutowego. Zapewnia inwestorom kompleksowy przegląd danego produktu lub usługi, jednak w przeciwieństwie do biznesplanów, typowy white paper publikowany jest w fazie koncepcyjnej, jeszcze przed oficjalnym startem tokena, protokołu lub blockchaina.

White paper to często pierwszy krok, w którym projekt określa kierunek rozwoju, cele działania oraz posiadane intencje.

Bitcoin white paper, najpopularniejsza z białych ksiąg

Niewątpliwie najważniejszą białą księgą na rynku kryptowalut jest ta opublikowana przez Satoshiego Nakamoto dotycząca bitcoina (BTC): pierwszej i najstarszej kryptowaluty. Dokument zatytułowany „Bitcoin: A Peer-to-Peer Electronic Cash System” liczy sobie dziewięć stron i z dużą dozą szczegółowości opisuje ideę i techniczne rozwiązania mające stać za systemem pieniądza elektronicznego.

Na stronie bitcoin.org, fundacji wspierającej rozwój bitcoina, znajduje się oficjalne tłumaczenie tego dokumentu „Bitcoin: Elektroniczny System Pieniężny Typu Peer-to-Peer”. Biała księga opisuje, jak bitcoin ma przetwarzać transakcje, na czym polega konsensus proof-of-work (PoW, po polsku dowód pracy), jakie są wymagane kroki do funkcjonowania sieci bitcoinowej oraz jak zachęty w postaci wydobywania nowych kryptowalut mają pomagać w utrzymaniu stabilności i płynności całego systemu.

To właśnie white paper autorstwa Satoshiego Nakamoto (który do dzisiaj pozostaje anonimowy), opublikowany 31 października 2008 roku, zdefiniował nazwę bitcoin (składającą się ze słów „bit” oraz „coin”).

– Potrzebny jest elektroniczny system płatności oparty o dowód kryptograficzny, a nie zaufanie, który pozwala dowolnym dwóm dobrowolnie podejmującym decyzje stronom na dokonywanie bezpośrednich transakcji między sobą bez potrzeby angażowania zaufanej strony trzeciej. Transakcje, których cofnięcie byłoby obliczeniowo niepraktyczne, chroniłyby sprzedawców przed oszustwem, zaś dla ochrony kupujących można byłoby wdrożyć rutynowe mechanizmy depozytowe – pisał w bitcoinowym white paperze Nakamoto.

Biała księga Ethereum – co należy o niej wiedzieć?

Jeżeli white paper bitcoina można przyrównać do starego testamentu, to biała księga dla sieci Ethereum oraz natywnego tokena ether (ETH) jest z pewnością kryptowalutowym nowym testamentem. Dokument autorstwa Vitalika Buterina został oryginalnie opublikowany w 2014 roku, sam projekt uruchomiono natomiast w 2015 roku.

Dokument zatytułowano: „A Next-Generation Smart Contract and Decentralized Application Platform”, dostępny jest również w polskiej wersji: „Inteligentny kontrakt nowej generacji i zdecentralizowana platforma aplikacji”.

Buterin pokazuje czytelnikowi, że sieć Ethereum w odróżnieniu od sieci Bitcoina ma być nie tylko formą płatności, ale całym ekosystemem finansowym bazującym na inteligentnych kontraktach i zdecentralizowanych aplikacjach, wykluczając pośredników nie tylko z transferów pieniężnych, ale również branży pożyczek, kredytów, inwestycji itd. Efekty tego planu widoczne są dopiero teraz po ponad 7 latach istnienia sieci Ethereum, która cały czas rozwija się, aby przyjąć swoją ostateczną formę.

White paper ETH jest jednym z najbardziej rozbudowanych wśród najpopularniejszych kryptowalut i zdecydowanie jednym z najbardziej technicznych.

White paper crypto. Jak czytać białą księgę?

Analizując białą księgę już istniejącego lub dopiero tworzonego projektu kryptowalutowego warto zwrócić uwagę na kilka podstawowych czynników. Najważniejsze z nich zostały zebrane poniżej, a następnie dokładniej opisane w dalszej części tego tekstu.

Czytając white papier crypto zwróć uwagę na następujące elementy:

• jaka jest lokalizacja i/lub siedziba projektu,
• jakie ma posiadać zastosowanie i czy może zaoferować realną użyteczność,
• czy w obszarze swojego działania musi się liczyć ze sporą konkurencją,
• jak wygląda strona techniczna: mechanizmy, protokoły i procesy funkcjonowania projektu,
• jak wygląda skład osobowy stojący za rozwojem projektu,
• tokenomia, czyli dystrybucja tokenów, alokacja, użyteczność oraz maksymalna podaż,
• jakie projekcje związane z przyszłością prezentuje white paper.

White paper – lokalizacja i siedziba projektu kryptowalutowego

Wiedza o tym, gdzie projekt kryptowalutowy ma siedzibę, zapewnia istotne informacje o środowisku regulacyjnym, z którym się styka. Projekty, które są zlokalizowane w krajach o surowych przepisach dotyczących kryptowalut, ostatecznie mają większe problemy z rozpoczęciem działalności niż te w regionach przyjaznych kryptowalutom. Projekt z siedzibą w miejscach, w których kryptowaluty są zakazane, takich jak Nigeria lub Maroko, może nie odnieść sukcesu w porównaniu z podobnym projektem w Salwadorze lub Niemczech, z których oba są dość liberalne pod względem kryptowalut.

Biała księga raczej nie będzie zagłębiała się w kwestie regionalnego ustawodawstwa, informacja o siedzibie projektu pozwoli jednak przeprowadzić samodzielne analizy.

Zastosowanie i użyteczność

Biała księga prezentuje ogólną misję projektu. Jeśli nie można znaleźć w niej więcej treści niż oferta przyszłych nagród, to projekt może nie zajść tak daleko, jak twierdzi w swoich materiałach promocyjnych. Prawdziwa użyteczność oznacza, że istnieje funkcja, którą projekt może zaoferować lub problem, który może rozwiązać.

Otoczenie konkurencyjne

White paper pokazuje, czym dany projekt różni się od projektów konkurencji (i czy taka występuje). Rozwiązanie nie musi być oryginalne, ale może posiadać unikatowe podejście do rozwiązania problemu. Wtedy nawet w przypadku najbardziej „ciasnego” otoczenia konkurencyjnego powinno znaleźć się miejsce na realizację stawianych założeń z powodzeniem.

Osoby wspierające projekt

Jeśli można zidentyfikować ludzi stojących za projektem w białej księdze, wtedy zyskuje się szereg dodatkowych informacji. Tło, kwalifikacje i reputacja założycieli i deweloperów projektu wnosi element bezpieczeństwa. Na przykład, jeśli widnieje wśród nich nazwisko Vitalika Buterina, nie tylko zwiększy to zainteresowanie projektem, ale również jego wiarygodność.

Gdy za projekt odpowiadają natomiast osoby, które mają na swoim koncie szereg kolejnych inicjatyw kryptowalutowych, z których żadna nie wypaliła, wtedy u inwestora powinna zapalić się czerwona lampka.

Techniczna strona projektu w white paper

Ważne jest, aby zrozumieć bazowy system leżący u podstawy danego projektu. Przyjrzenie się, jakiego rodzaju mechanizmu konsensusu używa (jeśli posiada własny blockchain), lub jak działają jego wewnętrzne inteligentne kontrakty, lub protokoły, zapewni ważny wgląd w to, jak będzie działał, jak mogą wyglądać jego mocne i słabe strony itd.

Sprawdzenie, jak działa projekt i jaki problem rozwiązuje, pozwala również odpowiedzieć na pytanie, czy w ogóle musi znajdować się na blockchainie. Technologia blockchain daje duże możliwości, ale ważne jest, aby umieć zbudować aplikację, w której naprawdę poprawia ona sytuację. Wiele projektów wymyśla bowiem koło na nowo, chcąc się podpiąć pod aktualne trendy.

Biała księga a tokenomia

Ekonomia tokena zajmuje się podażą kryptowaluty oraz wszystkimi kwestiami związanymi z formami zainwestowania w projekt. Tokenomia pokaże Ci, jak dystrybuowane będą monety, z jakimi prawami i obowiązkami wiąże się ich posiadanie oraz jak projekt chce finansować swoją działalność.

Jeżeli spora część całkowitej podaży jest zamknięta tylko dla zespołu stojącego za projektem i pierwszych inwestorów, pokazuje to, jak duży (lub jak mały) udział będzie miała społeczność w jego dalszym rozwoju.

Warto zwrócić uwagę, czy tokeny dają jakiekolwiek prawo do zarządzania. Jeśli tak, projekt może być kierowany przez społeczność w późniejszym okresie rozwoju. Kolejna kwestia to całkowita podaż projektu: czy takowa istnieje, czy też nie jest ograniczona. Przykładowo bitcoin ma ograniczoną podaż i gdy wszystkie monety zostaną wydobyte, nie będzie można stworzyć ich więcej. To napędza wartość inflacyjną, ponieważ relacja podaż-popyt ma tendencję do przechylania się w kierunku rosnącego popytu i ograniczonej podaży. Dogecoin, z drugiej strony, nie ma limitu podaży.

Projekcje i mapa drogowa

Mapa drogowa projektu (z ang. roadmap) przedstawia kamienie milowe, do których ma on nadzieję dojść oraz czas na to niezbędny. Mapa drogowa to nie tylko przewodnik po kierunkach rozwoju, ale także informacja o tym, czy projekt zrealizował wcześniejsze cele, czy też ma problemy z trzymaniem się harmonogramu.

Warto zauważyć, że niektóre białe księgi nie mają mapy drogowej – z kilku powodów. Może to być fakt, że projekt nie opracował jeszcze planu działania lub że nie może być ona opublikowana w białej księdze ze względów regulacyjnych. Zdarza się, że mapę drogową można znaleźć w innym miejscu, np. na stronie internetowej projektu.

Dobry vs zły white paper. Jak rozpoznać podejrzaną białą księgę?

Załóżmy, że zainteresował Cię konkretny projekt kryptowalutowy. Wchodzisz na jego stronę internetową, znajdujesz białą księgę i szukasz informacji, które wymieniono powyżej.

Poniżej zamieszczamy listę rzeczy, które powinny wzbudzić Twoją ostrożność i mogą zasugerować, że projekt jest podejrzany:

• Zły skład białej księgi – przekopiowane całe fragmenty tekstu, błędy gramatyczne i literówki, zbyt duże skupianie się na szacie graficznej, a nie na samej treści.Porównaj sobie wygląd tego white papera z białą księgą BTC lub ETH.

  

• Brak rozpisanej mapy drogowej – projekt nie dzieli się planem działania, rozwoju, ani żadnym terminarzem.
• Nieznany zespół, brak konkretnych informacji – jeżeli cały skład osobowy projektu jest nieznany, budzi to podejrzenia co do jego czystych intencji.
• Brak grupy docelowej oraz jasnych zastosowań.
• Zbyt dużo szumu zbyt mało realnych rozwiązań.
• Zła tokenomia – zrzut ogromnej ilości tokenów na samym początku, ich dystrybucja, zanim projekt w ogóle wystartuje, bardzo wysoka lub praktycznie nieograniczona podaż.
• Kładzenie nadmiernego nacisku na promocję w mediach społecznościowych – promocja w Internecie jest ważna, doświadczenie pokazuje jednak, że projekty, które skupiają się jedynie na robieniu wokół siebie szumu i obiecywaniu nierealnych zwrotów z inwestycji, zazwyczaj najszybciej kończą na kryptowalutowym śmietniku.

Powyższy artykuł odpowiadał na pytanie, co to jest biała księga, czyli white paper crypto. Masz jakiekolwiek dodatkowe pytania? Napisz je w komentarzu!