Kryptowaluty są jeszcze anonimowe? Jak zapłacić podatek od bitcoina? Zmiany wynikające z ustawy MiCa

Kryptowaluty od pierwszych chwil swojego powstania półtorej dekady temu, niosły za sobą ideę decentralizacji i anonimowości transakcji. Wraz z upływającymi latami i rosnącą popularnością cyfrowych aktywów okazuje się jednak, że ich pełna prywatność jest raczej umowna. Szczególnie, że zwiększa się liczba obostrzeń prawnych oraz podatkowych, którymi obejmuje się tokeny na rozwiniętych rynkach.

---

W tym artykule szukamy odpowiedzi na pytanie, czy kryptowaluty można uznać jeszcze za anonimowe instrumenty finansowe. Zagłębiamy się w zagadnienie najnowszych europejskich regulacji dotyczących cyfrowych aktywów kryjących się pod enigmatycznym akronimem MiCA.  Jednocześnie odpowiadamy na bardzo istotne pytanie, szczególnie przed zbliżającym się okresem rozliczenia z fiskusem: jak zapłacić podatek od Bitcoina?

---

Decentralizacja i anonimowość: dwie główne idee przyświecające kryptowalutom

W przeciwieństwie do tradycyjnych systemów finansowych, opartych na instytucjach centralnych, takich jak banki czy rządy, kryptowaluty działają na zdecentralizowanej sieci komputerów, zwanej blockchainem. Blockchain to publiczna, otwarta księga rozrachunkowa, która rejestruje wszystkie transakcje. W teorii eliminuje to potrzebę zaufania wobec pośredników, umożliwiając bezpośrednie operacje między użytkownikami na całym świecie.

Źródło: Subiektywnie o finansach, Zonda

  Jednym z kluczowych argumentów przemawiających za popularnością kryptowalut była anonimowość, którą te miały zapewniać. Jednak czy Bitcoin rzeczywiście gwarantuje pełną prywatność? Choć transakcje są rejestrowane w publicznej księdze rachunkowej, dane osobowe użytkowników pozostają ukryte za „pseudo anonimowymi” adresami.  W praktyce jednak ślady transakcji mogą być analizowane i powiązane z konkretnymi osobami, co znacznie ogranicza poczucie anonimowości. W miarę jak technologia analizy blockchaina ewoluowała, a regulatorzy coraz bardziej interesowali się rynkiem kryptowalut, pojęcie pełnej anonimowości stało się bardziej iluzoryczne niż rzeczywiste. Według danych ECOS, w 2024 roku ponad 80% transakcji w sieci Bitcoina uznano za możliwe do wyśledzenia ze względu na otwartość blockchaina i obecne przepisy dotyczące identyfikacji użytkowników, stosowane przez giełdy i portfele kryptowalutowe.

Anonimowość w kryptowalutach

W praktyce więc odpowiedź na pytanie: „Czy kryptowaluty są anonimowe?” jest dosyć skomplikowana. Bitcoin, mimo że działa na zdecentralizowanej sieci blockchain, zapewnia w tym momencie jedynie „pozory” prywatności. Każda transakcja jest publicznie rejestrowana w otwartej księdze rachunkowej, co umożliwia analizę przepływów środków i potencjalne powiązanie ich z konkretnymi osobami.

Jak działa blockchain: otwarta księga rachunkowa a anonimowość użytkowników

Blockchain, będący podstawą większości kryptowalut, to rozproszona baza danych, która rejestruje wszystkie transakcje w sieci. Każdy węzeł (node) w sieci przechowuje pełną kopię tej księgi, co czyni blockchain transparentnym i trudnym w manipulacji. W Bitcoinie każda transakcja zawiera informacje o adresach nadawcy i odbiorcy oraz przesyłanej kwocie. Adresy te są jednak ciągami znaków, które przynajmniej z pozoru nie są związane z tożsamością użytkownika. Anonimowość użytkowników jest jednak złudna. Dzięki zaawansowanym narzędziom analitycznym i współpracy firm z organami regulacyjnymi możliwe jest śledzenie transakcji i łączenie ich z osobami. Na przykład, analiza danych transakcyjnych może ujawnić schematy, które prowadzą do zidentyfikowania użytkowników, zwłaszcza jeśli korzystali oni z usług wymagających weryfikacji tożsamości, takich jak giełdy kryptowalut.

Przykład pokazuje, jak zaawansowane narzędzia pozwalają śledzić ruchy w sieci blockchain i identyfikować adresatów i nadawców transakcji. Źródło: Elliptic

  Przykład? 

• Amerykańska skarbówka przeprowadziła skuteczne śledztwo i przejęła 50,676 bitcoinów wartych 3,36 miliarda dolarów od Jamesa Zhonga, który wykorzystał lukę w systemie wypłat Silk Road
• W sprawie włamania do giełdy Bitfinex w 2016 roku śledczy zdołali prześledzić skomplikowaną sieć transakcji, co doprowadziło do aresztowania dwóch osób oskarżonych o próbę wyprania 4,5 miliarda dolarów w skradzionych tokenach
• W 2024 roku śledczy odzyskali 32 miliony dolarów w kryptowalutach skradzionych z giełdy Dooga dzięki zaawansowanym technikom analizy blockchain

Przypadki te pokazują, że przejrzysta natura blockchain w rzeczywistości pomaga organom ścigania w śledzeniu przepływu pieniędzy, mimo prób maskowania działalności przestępczej przez różne techniki prania

Kryptowaluty o zwiększonej prywatności: Monero, Zcash

W odpowiedzi na rosnące ograniczenia anonimowości, powstały kryptowaluty skupiające się na zwiększeniu prywatności użytkowników. Do najbardziej znanych należą Monero (XMR) i Zcash (ZEC).

Jak działa Monero? Źródło: Coin Central

• Monero wykorzystuje technologię podpisów pierścieniowych (ring signatures), które mieszają dane wielu użytkowników, uniemożliwiając identyfikację nadawcy lub odbiorcy transakcji. Dodatkowo Monero ukrywa przesyłane kwoty oraz adresy publiczne, co zapewnia pełną prywatność.
• Zcash oferuje użytkownikom możliwość wyboru pomiędzy transakcjami transparentnymi a prywatnymi. Prywatne transakcje wykorzystują technologię zk-SNARK, która pozwala na weryfikację transakcji bez ujawniania danych nadawcy, odbiorcy czy kwoty.

Monero jest jedną z większych kryptowalut w tym momencie, Zcash natomiast trochę stracił na popularności. Źródło: CoinMarketCap.com

Kryptowaluty te przyciągają uwagę zarówno użytkowników ceniących prywatność, jak i regulatorów, którzy obawiają się, że mogą być one wykorzystywane do nielegalnych działań.

Kryterium	Monero (XMR)	Zcash (ZEC)
Rodzaj prywatności	Domyślnie prywatne	Prywatność opcjonalna (transakcje mogą być publiczne lub chronione)
Technologia prywatności	- Podpisy pierścieniowe (ring signatures): ukrywają tożsamość nadawcy.	- zk-SNARKs (Zero-Knowledge Proofs): umożliwiają weryfikację transakcji bez ujawniania szczegółów.
	- Ukryte adresy (stealth addresses): jednorazowe adresy dla odbiorców, chroniące prywatność.	- Chronione transakcje: dane nadawcy, odbiorcy i kwoty są niewidoczne w publicznej księdze.
	- Prywatność kwoty transakcji (RingCT): ukrywa przesyłaną wartość.	- Transparentne transakcje: mogą być wybierane, jeśli nie wymagana jest prywatność.
Ukrywanie adresów	Wszystkie adresy nadawców i odbiorców są domyślnie anonimowe dzięki technologii ukrytych adresów.	Odbiorcy i nadawcy mogą wybrać ukrycie swoich adresów, korzystając z opcji chronionych transakcji.
Widoczność transakcji	Brak widoczności kwot i szczegółów transakcji w publicznej księdze.	Możliwość wyboru widoczności (publiczna lub całkowicie chroniona).
Domyślny poziom prywatności	Wysoki – wszystkie transakcje są domyślnie prywatne.	Użytkownicy mogą wybrać poziom prywatności: publiczny (przezroczysty) lub chroniony.
Zalety	- Całkowicie prywatne transakcje.	- Elastyczność wyboru między prywatnością a przejrzystością.
	- Idealne dla użytkowników wymagających wysokiego poziomu anonimowości.	- Technologia zk-SNARKs zapewnia wyjątkową ochronę danych przy chronionych transakcjach.
Wady	- Wyższe wymagania obliczeniowe, co może wpłynąć na prędkość przetwarzania transakcji.	- Chronione transakcje wymagają więcej zasobów obliczeniowych i nie są domyślnie ustawione jako prywatne.
Zastosowania	Popularny wśród użytkowników ceniących pełną anonimowość, szczególnie w regionach o rygorystycznych regulacjach.	Wybierany przez użytkowników, którzy chcą mieć kontrolę nad poziomem prywatności swoich transakcji.

Narzędzia do anonimizacji transakcji

Poza kryptowalutami skupionymi na prywatności, istnieją narzędzia umożliwiające zwiększenie anonimowości transakcji w sieciach takich jak Bitcoin. Do najpopularniejszych należą miksery kryptowalutowe i protokoły zapewniające prywatność.

• Miksery kryptowalutowe (crypto mixers) to usługi, które mieszają kryptowaluty od różnych użytkowników, zanim środki zostaną przesłane do odbiorców. Proces ten utrudnia śledzenie przepływu środków i powiązanie transakcji z konkretnymi adresami.
• Protokoły takie jak CoinJoin umożliwiają grupowanie transakcji od różnych użytkowników w jedną transakcję, co zaciera ślady poszczególnych transferów.

Mimo skuteczności tych narzędzi, korzystanie z nich budzi kontrowersje i bywa postrzegane przez organy regulacyjne jako próba unikania identyfikacji.

Strona internetowa jednej z popularnych mieszarek kryptowalutowych

Wprowadzenie regulacji, stawia kolejne wyzwania przed anonimowością kryptowalut. Jednym z wymogów wynikających z nowych przepisów jest obowiązek identyfikacji użytkowników przez dostawców usług związanych z kryptowalutami, takich jak giełdy i portfele. Znana jako zasada „Travel Rule” nakłada ona obowiązek przekazywania informacji o nadawcach i odbiorcach transakcji kryptowalutowych powyżej określonego progu wartości.

Jak działają mieszarki kryptowalut? Źródło: Moralis Academy

 

Jak zapłacić podatek od kryptowalut?

Dynamiczny rozwój rynku kryptowalut i rosnąca liczba inwestorów sprawiły, że kwestie podatkowe stały się kluczowym tematem zarówno w Polsce, jak i w Unii Europejskiej. Chociaż kryptowaluty, takie jak Bitcoin, często były postrzegane jako sposób na unikanie tradycyjnych systemów finansowych, ich opodatkowanie stało się istotnym aspektem prawnego uregulowania tego rynku.  Jeżeli zastanawiasz się jak rozliczyć podatek od Bitcoina, to odpowiedź znajdziesz w poniższym artykule. W Polsce dochody uzyskane z obrotu kryptowalutami są traktowane jako przychody z kapitałów pieniężnych lub działalności gospodarczej, w zależności od charakteru aktywności podatnika. Przychody z kryptowalut są opodatkowane według stawek 19% (podatek liniowy) lub skali podatkowej w przypadku działalności gospodarczej. Kluczowym elementem jest właściwe dokumentowanie transakcji oraz zgłoszenie ich w rocznej deklaracji PIT oznaczonej numerem 38 (PIT-38). Kiedy powstaje obowiązek podatkowy? Podatek od kryptowalut powstaje w momencie, gdy dochodzi do:

• Wymiany kryptowalut na waluty fiducjarne (np. PLN, EUR, USD).
• Wykorzystania kryptowalut do zakupu towarów, usług lub praw majątkowych.

Natomiast wymiana jednej kryptowaluty na inną, np. Bitcoin na Ethereum, jest zwolniona z podatku, podobnie jak zamiana na stablecoiny (np. USDT). Jak wypełnić PIT-38 dla kryptowalut?

1. Pobierz formularz PIT-38, przeznaczony do rozliczania przychodów kapitałowych.
2. Wypełnij część E formularza:
   • Przychód: wpisz wartość sprzedaży kryptowalut w ciągu roku.
   • Koszty uzyskania przychodu: uwzględnij kwotę, za jaką kupiłeś kryptowaluty, oraz opłaty transakcyjne.
   • Dochód lub strata: oblicz różnicę między przychodem a kosztami.
3. Oblicz należny podatek: 19% od dochodu.

Wypełnij tę część deklaracji PIT-38

Jak wygląda to na przykładach? Poniżej podajemy dwie różne sytuacje. Przykład 1: Wyliczenie podatku W 2024 roku kupiłeś kryptowalutę X za 10 000 zł. W tym samym roku sprzedałeś ją za 15 000 zł.

• Przychód: 15 000 zł

• Koszty uzyskania przychodu: 10 000 zł

• Dochód: 15 000 zł - 10 000 zł = 5 000 zł

• Podatek (19%): 5 000 zł × 0,19 = 950 zł

Do zapłaty masz 950 zł. Przykład 2: Koszty przekraczają przychody W 2024 roku kupiłeś kryptowalutę Y za 10 000 zł. Po kilku miesiącach sprzedałeś ją za 8 000 zł.

• Przychód: 8 000 zł

• Koszty uzyskania przychodu: 10 000 zł

• Dochód (strata): 8 000 zł - 10 000 zł = -2 000 zł

W tym przypadku powstała strata w wysokości 2 000 zł. Oznacza to, że:

• Nie płacisz podatku, ponieważ nie osiągnąłeś dochodu.

• Strata zostaje uwzględniona w deklaracji PIT-38 i może zostać odliczona od przyszłych dochodów z kryptowalut w kolejnych latach. Maksymalnie możesz odliczyć 50% straty w jednym roku.

Jak dokumentować transakcje? Zgodnie z polskim prawem, musisz przechowywać dokumentację potwierdzającą obrót kryptowalutami przez 5 lat od końca roku podatkowego. Warto gromadzić:

• Wyciągi z giełd kryptowalutowych.
• Potwierdzenia przelewów bankowych na giełdy.
• Zrzuty ekranu transakcji.
• Dokumentację nabycia i sprzedaży kryptowalut, zawierającą:
  • Rodzaj kryptowaluty.
  • Ilość i wartość transakcji.
  • Daty transakcji.

PIT-38 za rok 2024 należy złożyć do 30 kwietnia 2025 roku. Do tego czasu należy również uiścić należny podatek. Z kolei w Unii Europejskiej, zasady opodatkowania kryptowalut różnią się w zależności od kraju członkowskiego, jednak wprowadzana ustawa MiCA (o której więcej w dalszej części tego poradnika) dąży do harmonizacji regulacji. Chociaż MiCA bezpośrednio nie reguluje kwestii podatkowych, jej wymagania dotyczące przejrzystości transakcji i identyfikacji użytkowników ułatwią organom podatkowym śledzenie dochodów z kryptowalut.  W większości krajów UE zyski z obrotu kryptowalutami są traktowane jako zyski kapitałowe i podlegają odpowiednim stawkom podatkowym.

Dostępne narzędzia i oprogramowanie do obliczania podatków

Rozliczanie podatków od kryptowalut może być skomplikowane, zwłaszcza dla osób prowadzących dużą liczbę transakcji. Na szczęście dostępne są liczne narzędzia i oprogramowanie, które ułatwiają ten proces. Do najpopularniejszych należą:

• kryptopity.pl - darmowe do 10 transakcji, zniżka -10% na płatne pakiety z kodem "cryps";
• paycointax.pl - darmowe do 20 transakcji, zniżka -10% na płatne pakiety z kodem "CRYPS".

 

Dashboard - PayCoinTax

Co zmieni ustawa MiCA?

Wprowadzenie ustawy MiCA (Markets in Crypto-Assets), czyli rozporządzenia w sprawie rynku kryptoaktywów, to kluczowy krok w ujednoliceniu regulacji dotyczących kryptowalut w Unii Europejskiej. Dokument ten, który w części wszedł w życie w połowie 2024 roku i w pełni od początku 2025, stanowi odpowiedź na dynamiczny rozwój rynku cyfrowych aktywów i konieczność zwiększenia jego przejrzystości oraz bezpieczeństwa.  Obejmuje szeroki zakres aspektów, od emisji tokenów po działalność giełd kryptowalut, a jego założenia będą miały istotny wpływ na przyszłość sektora kryptowalut w Europie. Tak zwana „pełna zgodność” zostanie wprowadzona jednak dopiero do lipca 2026 roku.

Dotychczasowa mapa drogowa MiCADotychczasowa mapa drogowa MiCA

Ustawa MiCA ma na celu stworzenie jednolitych zasad dla uczestników rynku kryptowalut w całej Unii Europejskiej. Wśród jej kluczowych założeń znajdują się:

• Regulacje dotyczące emisji tokenów: Emitenci kryptowalut będą zobowiązani do rejestracji i uzyskania odpowiednich licencji, zanim zaoferują swoje aktywa na rynku. Ma to zapobiec wprowadzaniu na rynek projektów o niskiej wiarygodności.
• Ochrona konsumentów: MiCA wymaga od firm dostarczania jasnych i szczegółowych informacji na temat ryzyk związanych z inwestowaniem w kryptowaluty. Dodatkowo, użytkownicy będą mieli prawo do odszkodowania w przypadku strat wynikających z błędów operatorów.
• Regulacje dla stablecoinów: Emitenci stablecoinów, takich jak USDT czy USDC, będą zobowiązani do utrzymywania pełnego pokrycia w aktywach rezerwowych. Ma to zapewnić stabilność tych tokenów i zapobiec ryzykom systemowym.
• Monitoring giełd kryptowalut: Platformy obrotu cyfrowymi aktywami będą podlegały obowiązkowi rejestracji i będą musiały spełniać standardy przejrzystości oraz przeciwdziałania praniu pieniędzy (AML).

Anonimowość zostanie znacząco ograniczona przez ustawę MiCA. Dokument wprowadza obowiązek identyfikacji użytkowników w transakcjach kryptowalutowych, zgodnie z zasadą „Travel Rule”. Wymóg ten nakłada na dostawców usług kryptowalutowych obowiązek przekazywania informacji o nadawcach i odbiorcach transakcji o wartości powyżej określonego progu. Oznacza to, że użytkownicy będą musieli podać swoje dane osobowe, co utrudni anonimowe korzystanie z kryptowalut. Bardziej bezpośrednie problemy jako przeciętni użytkownicy możemy napotkać gdy ESMA, europejski regulator rynków finansowych, stwierdzi, że niektóre stablecoiny nie spełniają wytycznych MiCA. Do końca pierwszego kwartału 2025 roku dostawcy usług związanych z aktywami kryptowalutowymi (CASPs) muszą wycofać stablecoiny, które nie uzyskały odpowiednich licencji. To oznacza, że popularne stablecoiny, takie jak USDT (Tether), które nie spełniają kryteriów MiCA (a USDT nadal ich nie spełnia), mogą zostać usunięte z giełd w UE. ESMA wskazała, że do końca stycznia 2025 roku aktywa takie jak Tether mogą być dostępne jedynie w trybie „sprzedażowym”, a po 31 marca 2025 roku powinny zniknąć z rynku w całej Unii Europejskiej. Patrząc na fakt, że USDT to najpopularniejszy stablecoin, może to wywołać sporo problemów płynnościowych.

Tether to najpopularniejszy stablecoin, który dziennie przetwarza 130 miliardów dolarów w transakcjach, dwukrotnie więcej niż Bitcoin! Źródło: CoinMarketCap

Rynek kryptowalut na rozdrożu, podsumowanie

Kryptowaluty znajdują się obecnie na rozdrożu pomiędzy pierwotnymi założeniami anonimowości i decentralizacji a coraz bardziej zaawansowanymi regulacjami, które mają na celu zapewnienie przejrzystości i bezpieczeństwa rynku.  Nowe przepisy, takie jak ustawa MiCA, wymagają od inwestorów i firm działających w branży kryptowalutowej odpowiedniego przygotowania. Oto kilka kroków, które mogą pomóc w dostosowaniu się do zmieniających się warunków:

1. Śledzenie zmian regulacyjnych - Inwestorzy powinni na bieżąco monitorować rozwój przepisów dotyczących kryptowalut zarówno w Unii Europejskiej, jak i w innych regionach świata. Zrozumienie nowych wymogów, takich jak obowiązek identyfikacji użytkowników czy raportowania transakcji, pozwoli uniknąć problemów prawnych.
2. Edukacja w zakresie podatków - Zrozumienie zasad opodatkowania kryptowalut jest kluczowe dla inwestorów, zwłaszcza w kontekście nowych regulacji. Warto skorzystać z dostępnych narzędzi do obliczania podatków, takich jak Koinly czy CoinTracking, które ułatwiają dokumentowanie transakcji i przygotowanie deklaracji podatkowych.
3. Wybór odpowiednich platform - Firmy oferujące usługi kryptowalutowe, takie jak giełdy czy portfele, będą musiały spełniać nowe standardy przejrzystości i bezpieczeństwa. Inwestorzy powinni wybierać platformy zgodne z regulacjami, które zapewniają ochronę środków i danych osobowych.

Czy Twoim zdaniem większa regulacja rynku kryptowalut to krok w dobrym kierunku? A może wolałbyś, aby pozostały one jak najbardziej anonimowe? Podziel się swoją opinią w komentarzach!