Świece japońskie towarzyszą inwestorom i analitykom od ponad 300 lat, jednak dopiero kilkadziesiąt lat temu zyskały sobie popularność we współczesnym świecie finansów. Stosowane początkowo do analizy cen ryżu, obecnie sprawdzają się na wszystkich klasach aktywów, także na relatywnie nowym rynku kryptowalut. Znając japońskie świece i wykresy zyskujesz sporo dodatkowych informacji, które mogą pomóc Ci stać się lepszym traderem.
Przygotowany przez nas kompleksowy przewodnik analizuje wszystko, od konstrukcji świec po popularne formacje, z przykładami bezpośrednio z wykresów kryptowalutowych.
Świece japońskie. Historia i podstawowe informacje
Japońskie wykresy świecowe stały się popularnym narzędziem analizy technicznej wśród inwestorów pragnących ocenić psychologię rynku i zidentyfikować możliwości handlowe.
Opracowane po raz pierwszy w XVIII wieku przez japońskich handlarzy ryżu, te unikalne wykresy ujawniają ceny otwarcia, maksimum, minimum i zamknięcia (z angielskiego open, high, low, close lub w skrócie OHLC) danego instrumentu w określonym przedziale czasu w intuicyjnym wizualnie formacie.
W przeciwieństwie do tradycyjnych wykresów liniowych, które wyświetlają tylko jedną cenę (zazwyczaj zamknięcia), japońskie wykresy świecowe zapewniają bardziej kompleksowy obraz akcji cenowej (z ang. price action), umożliwiając inwestorom ocenę poziomów podaży i popytu na rynku:
- "Korpus" świecy reprezentuje zakres pomiędzy cenami otwarcia i zamknięcia.
- "Cienie" lub "knoty" powyżej i poniżej wskazują sesyjne maksima i minima.
Jak wygląda świeca spadkowa oraz świeca wzrostowa?
Te konfiguracje świec oferują inwestorom cenny wgląd w nastroje rynkowe i dynamikę. Na przykład, wzrostowy korpus świecy (zazwyczaj zaznaczany na biało lub zielono) odzwierciedla silną presję zakupową i dynamikę wzrostową. I odwrotnie, długi korpus spadkowy (zwyczajowy czarny lub czerwony) sygnalizuje silną presję na sprzedaż. Względne rozmiary korpusów i cieni mogą również wskazywać na wsparcie, opór i potencjalne punkty zwrotne na rynku.
Techniki wykresów świecowych zostały wprowadzone do świata zachodniego w latach 90. przez analityka technicznego Steve'a Nisona. Od tego czasu ich popularność gwałtownie wzrosła, zwłaszcza wśród inwestorów krótkoterminowych i twórców wykresów poszukujących wiarygodnych sygnałów potencjalnego odwrócenia lub kontynuacji trendu.
Obecnie wykresy świecowe są obsługiwane przez wszystkie popularne platformy transakcyjne i programy do analizy technicznej, będąc jednymi z najpopularniejszych form przedstawiania cen, także na rynku kryptowalut.
Zalety |
Wady |
Przejrzystość |
Duża złożoność |
Wykresy świecowe zapewniają jasne wskazówki wizualne dotyczące nastrojów rynkowych i ruchów cenowych, co ułatwia traderom szybkie interpretowanie trendów. |
Dla początkujących, mnogość formacji świecowych (ponad 100) może być przytłaczająca i trudna do zapamiętania lub rozpoznania w czasie rzeczywistym. |
Wgląd w akcję cenową |
Zależność od kontekstu |
Oferują szczegółowe spojrzenie na akcję cenową, w tym ceny otwarcia, zamknięcia, minima i maksima w ramach danego interwału świecy, co może pomóc w podejmowaniu świadomych decyzji tradingowych. |
Formacje świecowe muszą być analizowane w kontekście otaczających warunków rynkowych. Formacja może nie mieć takiego samego znaczenia w różnych kontekstach rynkowych, co potencjalnie prowadzi do błędnej interpretacji. |
Sygnały odwrócenia trendu |
Opóźniony charakter |
Mogą sygnalizować potencjalne odwrócenia trendów rynkowych, oferując traderom możliwości wejścia lub wyjścia z transakcji w korzystnych pozycjach. |
Wykresy świecowe, jak wszystkie narzędzia analizy technicznej, są z natury opóźnione. Reprezentują przeszłe działania cenowe i mogą nie zawsze dokładnie przewidywać przyszłe ruchy. |
Poziomy wsparcia i oporu |
Brak informacji ilościowych |
Pomagają identyfikować kluczowe poziomy wsparcia i oporu, które są kluczowe dla ustawiania zleceń stop-loss i identyfikowania punktów przełomowych. |
Wykresy świecowe nie dostarczają danych ilościowych, takich jak wolumen (chyba że są uzupełniane o paski wolumenu), które są niezbędne do potwierdzenia siły trendu lub sygnału odwrócenia. |
Wszechstronność |
Subiektywność w interpretacji |
Wszechstronne, działające na różnych rynkach i ramach czasowych. Są przydatne zarówno dla krótkoterminowego day tradingu, jak i długoterminowej analizy inwestycyjnej. |
Interpretacja formacji może być subiektywna. Każdy trader może na wykresie dostrzec coś innego, co może prowadzić do niespójnych decyzji tradingowych. |
W dalszej części tego artykułu dokładniej zbadamy anatomię i budowę świec, pokażemy jak interpretować ich sygnały i przejrzymy niektóre z najpopularniejszych formacji świecowych używanych obecnie przez inwestorów oraz analityków.
Anatomia wykresu świecowego
Na pierwszy rzut oka japońskie wykresy świecowe wyróżniają się na tle tradycyjnych wykresów słupkowych ze względu na swój unikalny kształt i konstrukcję. Kluczowe elementy składające się na każdą świecę zawierają cenne wskazówki dla techników starających się interpretować psychologię rynku i identyfikować potencjalne punkty zwrotne.
To, jak wygląda pojedyncza świeca, omówiliśmy sobie w pierwszej części artykułu. W tej natomiast skupimy się na tym, jakie informacje przekazywać mogą nam kolor świecy, jej długość oraz długość knotów.
Kolor i rozmiar rzeczywistego korpusu ujawnia bardzo ważne informacje na temat walki między kupującymi a sprzedającymi podczas jednego dnia (tygodnia, godziny lub minuty, w zależności od interwału wykresu):
- Długi wzrostowy korpus odzwierciedla silną presję kupna, która pchnęła cenę wyżej. Im dłuższy korpus, tym większy entuzjazm.
- I odwrotnie, długi spadkowy korpus sygnalizuje silną presję na sprzedaż, która spowodowała gwałtowny spadek cen.
Zaznaczona czerwoną strzałką świeca posiada bardzo długi korpus, pokazujący, że w trakcie tej konkretnej sesji na bitcoinie dominowały niedźwiedzie. Z kolei świeca zaznaczona zieloną strzałką to sesja, w której cena dynamicznie rosła (poziom otwarcia jest daleki od poziomu zamknięcia). Źródło: Tradingview.com
O czym natomiast mówią nam knoty? Jak już się dowiedzieliśmy, górny knot wskazuje najwyższą cenę w obrocie w danym dniu, podczas gdy dolny knot oznacza najniższą cenę odnotowaną w czasie rysowania konkretnej świecy:
- Świeca z krótkimi lub nieistniejącymi knotami wskazuje, że większość aktywności handlowej była ograniczona w pobliżu otwarcia i zamknięcia.
- Długie górne lub dolne knoty pokazują, że ceny w pewnym momencie znacznie przekroczyły poziom otwarcia lub zamknięcia, ale kupujący lub sprzedający później cofnęli się.
Zaznaczone czerwoną strzałką dwie świece na wykresie etheru, posiadają długie górne knoty. Jak widać, kupujący próbowali wypchnąć cenę nad lokalne maksima, ich próba została jednak zablokowana przez sprzedających pod poziomem oporu. Źródło: Tradingview.com
Względna długość górnego i dolnego cienia zapewnia analitykom technicznym wgląd w poziom zmienności i to, która strona - kupujący lub sprzedający - może mieć większą siłę w danym momencie.
Na przykład, długi górny knot wskazuje na silną presję sprzedaży, która doprowadziła do spadku ceny z jej szczytu, ale kupujący później powrócili, aby pchnąć cenę z powrotem w górę. Ten długi knot odzwierciedla walkę pomiędzy przeciwstawnymi siłami.
Na wykresie XRP zaznaczona czerwoną strzałką świeca odpowiada powyższemu przykładowi. Długi górny knot pokazuje, że kupujący walczyli o wyższe poziomy, przegrali jednak pojedynek ze sprzedającymi. Strona podażowa rynku przejęła inicjatywę na tyle, że cena ostatecznie zamykała się poniżej poziomu otwarcia (stąd czerwony kolor świecy). Źródło: Tradingview.com
Popularne japońskie formacje świecowe
Analiza techniczna na podstawie tego co działo się w przeszłości, stara się prognozować, jak ceny mogą zachowywać się w przyszłości. W przypadku wykresów japońskich pomagają w tym tak zwane „formacje świecowe”, które mogą składać się z jednej, z dwóch lub kilku świec.
Są one specyficznymi układami świeczek na wykresie, które posiadają swoje nazwy i które z większą lub mniejszą dozą prawdopodobieństwa mogą sygnalizować, że cena zachowa się w taki, a nie inny sposób.
W tej części artykułu omówimy kilka najpopularniejszych formacji z przykładami na wykresach kryptowalutowych, z podziałem na formacje odwrócenia trendu i jego kontynuacji. Musisz jednak pamiętać, że Japończycy zdefiniowali kilkaset różnych formacji, z których każda posiada swoją własną nazwę. Poniżej przedstawiam tylko kilka najpopularniejszych. Z wszystkimi możesz zapoznać się na przykład w polskojęzycznym „Leksykonie formacji świecowych” autorstwa Jerzego Mirosława Lemparta oraz Grzegorza Zalewskiego.
Formacje odwrócenia trendu
Formacje odwrócenia trendu oznaczają potencjalne wyczerpanie danego ruchu rynkowego lub moment, w którym ceny wykonają zwrot. Do najpopularniejszych z nich zaliczamy: formację młota, wisielca, objęcia hossy i bessy, czy też gwiazdy porannej oraz wieczornej.
Kreatywność Japończyków nie zna jednak granic i wyróżniamy również formacje o tak ciekawych nazwach jak „porzucone dziecko”, „potrójne dno rzeki”, czy też „powracający gołąb”
Formacja młota (wzrostowa) i wisielca (spadkowa)
Nazwy formacji w tym przypadku są bardzo obrazowe. Młot „uderza” bowiem w rynkowe dno, pozwalając cenie odbić się i odwrócić trend spadkowy. Z kolei wisielec, pojawia się na szczycie trendu spadkowego będąc rychłym sygnałem jego „zgonu” i powrotu do deprecjacji.
Przykład formacji młota na wykresie bitcoina. Źródło: Tradingview.com
Rysunek poglądowy prezentujący formację wisielca. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Świeca wygląda dokładnie samo, z tą jednak różnicą, że młot powinien być świecą wzrostową, a wisielec świecą spadkową. Co więcej pierwszy pojawia się w trendzie spadkowym, drugi natomiast w trendzie wzrostowym.
Formacja odwróconego młota (wzrostowa) i spadającej gwiazdy (spadkowa)
Przeciwieństwem wyżej opisywanych formacji będą odwrócony młot oraz spadająca gwiazda. W ich przypadku świeca nadal posiada relatywnie wąski korpus, tym razem długim jest jednak górny cień świecy.
Formacja odwróconego młota będzie występowała w trakcie spadków, sugerując możliwość odwrócenia trendu na wzrostowy. Zazwyczaj składa się z jednej świecy, poprzedzać może ją jednak długa świeca spadkowa. Najważniejsze w jej przypadku to jednak potwierdzenie sygnału w ramach następnych świec, czyli wyjście ze spadków do wzrostów:
Rysunek poglądowy prezentujący formację odwróconego młota. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
W przypadku spadającej gwiazdy sytuacja jest odwrotna. Rysuje się ona na szczycie trendu wzrostowego, a jej długi górny cień będzie oznaczał, że siła kupujących się wyczerpała, a do gry powracają sprzedający.
Aby sygnał był „książkowy”, dzień wcześniej powinna utworzyć się świeca wzrostowa, a korpusy obu świec nie powinny na siebie nachodzić. Potwierdzeniem formacji będą spadki w trakcie kolejnych sesji po jej rozrysowaniu.
Rysunek poglądowy prezentujący formację spadającej gwiazdy. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Formacja objęcia (wzrostowa lub spadkowa)
Formacja objęcia będzie składała się z dwóch świec i w zależności od ich koloru będziemy mówili albo o objęciu bessy albo o objęciu hossy.
Objęcie bessy następuje na szczycie trendu wzrostowego. Pierwsza świeca jest krótsza i wzrostowa, a druga świeca zdecydowanie dłuższa i spadkowa. Co istotne cały korpus świecy pierwszej musi znajdować się wewnątrz korpusu świecy drugiej.
Rysunek poglądowy prezentujący formację objęcia hossy oraz bessy. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
O objęciu hossy mówimy natomiast w sytuacji odwrotnej, na dole trendu spadkowego. Zasada wielkości świec jest ta sama, różnic powinny się jednak kolorami: w tym przypadku pierwsza jest spadkowa, a druga wzrostowa.
Doskonały przykład tego układu pojawił się w listopadzie 2023 roku na wykresie solany. Pierwsza świeca wzrostowa ustanowiła lokalny szczyt, a kolejna, świeca spadkowa o zdecydowanie dłuższym korpusie „zamknęła” jej zakres w ramach swojego.
Co więcej, po rozrysowaniu formacji rynek od razu przeszedł do spadków, potwierdzając jej słuszność. Chcąc handlować formacjami hossy i bessy można ustawiać zlecenia oczekujące na wysokości krańca korpusu drugiej świecy.
Przykład formacji spadającej gwiazdy na wykresie solany. Źródło: Tradingview.com
Harami (formacja wzrostowa lub spadkowa)
Harami (lub krzyż harami) to sytuacja odwrotna do objęcia hossy oraz bessy. W jego przypadku to pierwsza świeca obejmuje całym swoim zasięgiem korpus świecy drugiej. Wzrostowe harami powstaje na dnie trendu spadkowego: pierwsza świeca jest czarna, druga natomiast biała.
Spadkowe harami natomiast na szczycie byczej tendencji: pierwsza świeca powinna być biała, druga czarna.
Rysunek poglądowy prezentujący formację harami. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Szukając realnego przykładu formacji harami, zawędrowaliśmy na dzienny wykres BNB. W lutym 2023 roku, obok siebie rysowały się dwa takie krzyże, oba na lokalnych szczytach. Dopiero jednak ten drugi wyraźnie wybijał poza zakres formacji (wyznaczany przez dół korpusu pierwszej świecy), tym samym dając sygnał do sprzedaży. Jak widać, ten rzeczywiście realizował się w kolejnych tygodniach (i miesiącach).
Przykład formacji spadającej gwiazdy na wykresie BNB. Źródło: Tradingview.com
O krzyżu harami mówimy natomiast gdy druga ze świec sygnalnych przybiera formę świecy „doji”. Świeca doji sygnalizuje rynkowe niezdecydowanie i została dokładniej omówiona w dalszej części artykułu.
Formacja przenikania (wzrostowa) i zasłony ciemnej chmury (spadkowa)
Następne na naszej liście formacji odwrócenia są dwuświecowe układy przenikania oraz zasłony ciemnej chmury. Przenikanie to formacja spadkowa, która zgodnie z teorią, powinna składać się z dwóch świec o podobnej długości, które posiadają długie korpusy, jednak krótkie knoty. Pierwsza świeca jest spadkowa, druga natomiast wzrostowa i rozrysowana trochę poniżej pierwszej.
Rysunek poglądowy prezentujący formację przenikania. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Z kolei zasłona ciemnej chmury występuje na szczytach trendów wzrostowych. Pierwsza świeca jest wzrostowa, kolejna rysująca się po niej otwiera się wyżej, ostatecznie jednak zamyka w okolicach połowy pierwszej.
Rysunek poglądowy prezentujący formację zasłony ciemnej chmury. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Formacja gwiazdy porannej (wzrostowa) i gwiazdy wieczornej (spadkowa)
Chociaż formacje gwiazdy porannej i wieczornej są trudne w zidentyfikowaniu na wykresie i występują na nim rzadko (z racji na swój trzyświecowy i specyficzny charakter), to gdy się pojawiają się bardzo silnymi sygnałami odwrócenia trendu.
Gwiazda poranna to jedna z formacji odwrócenia bessy, na którą składa się długa świeca spadkowa, po której rysuje się niewielka luka spadkowa i świeca z niedużym korpusem i krótkimi knotami. Po niej ponownie rynek tworzy niewielką lukę (tym razem wzrostową) i byczą świecę z długim ciałem, pokrywającą się z pierwszą świecą formacji.
Rysunek poglądowy prezentujący formację gwiazdy porannej. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Gwiazda wieczorna jest pełnym przeciwieństwem gwiazdy porannej. Sygnalizuje odwrócenie trendu na szczycie rynku byka, a jej układ to lustrzane odbicie gwiazdy porannej:
Rysunek poglądowy prezentujący formację gwiazdy wieczornej. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Układ gwiazdy wieczornej na realnym rynku prezentujemy korzystając z dziennego wykresu bitcoina. Jak widzimy, układ świec nie jest „książkowy”, w przypadku formacji wieloświecowych rzadko jednak uda się na tak trafić.
Pierwsza świeca jest wzrostowa, kolejna posiada bardzo wąski korpus, trzecia natomiast spada zawierając się w ramach zakresu pierwszej świecy. Po rozrysowaniu formacji na lokalnych szczytach, cena przeszła do deprecjacji.
Przykład formacji spadającej gwiazdy na wykresie bitcoina. Źródło: Tradingview.com
Formacje kontynuacji trendu
Formacje kontynuacji trendu sygnalizują przerwę lub konsolidację przed wznowieniem dotychczasowej tendencji rynkowej. Ich identyfikacja na wykresie może być trudniejsza niż formacji odwrócenia trendu. Składają się bowiem z co najmniej trzech lub większej ilości świec.
Tasuki poniżej lub powyżej luki cenowej
Formacja tasuki poniżej luki cenowej posiada dosyć charakterystyczny układ. Tasuki po japońsku „szarfa podtrzymująca rękawy”, co jest bezpośrednim odniesieniem do utrzymania trwającego trendu.
W wersji spadkowej, pierwsza świeca powinna być wzrostowa, po czym następuje rozrysowanie luki spadkowej. Następnie tworzą się dwie świece o przeciwległych kierunkach: pierwsza jest spadkowa, a druga wzrostowa. Ma to być sygnał, że po chwili przerwy, rynek szykuje się do kontynuacji spadków.
Rysunek poglądowy prezentujący formację tasuki poniżej luki cenowej. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
W wersji odwrotnej, czyli formacji tasuki powyżej luki cenowej, po pierwszej świecy tworzy się luka wzrostowa, a następnie rysuje się para świec, z których pierwsza jest wzrostowa, a druga spadkowa.
Rysunek poglądowy prezentujący formację tasuki powyżej luki cenowej. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Formację dostrzegamy między innymi na wykresie dziennym bitcoina. Jak widać, jej utworzenie doprowadziło do chwilowej przerwy w trendzie, a następnie dało kontynuację wzrostów.
Formacja dwójki hossy lub bessy
Formacje te są bardzo zbliżone do układu tasuki, w tym przypadku na rynku występują jednak dwie biały lub czarne świecie po luce cenowej. Dwójka hossy rysuje się w ramach sygnału kontynuacji trendu (dwie białe świece) po luce wzrostowej)
Rysunek poglądowy prezentujący formację dwójki hossy. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Natomiast dwójka bessy to także dwie białe świece, jednak po luce spadkowej. Jest to chwilowy moment zastoju spadków i pokrycia krótkich pozycji.
Rysunek poglądowy prezentujący formację dwójki bessy. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Formacja rozstania
Formacja bessy to układ czteroświecowy, pomiędzy świeca druga i trzecią pojawiać mogą się jednak inne świece. Elementy formacji powinny mieć zbliżony do siebie kurs otwarcia oraz zamknięcia, prezentować jednak przeciwne kolory.
Druga świeca w przypadku tej formacji nazywana jest świecą zatrzymania i to ona decyduje o charakterze całej formacji. W przypadku formacji w trendzie wzrostowym świeca zatrzymania powinna mieć kolor biały, natomiast w trendzie spadkowym kolor czarny.
Rysunek poglądowy prezentujący formację rozstania. Źródło: Edukacjagiełdowa.pl
Doji, czyli sygnał niezdecydowania
Ostatnia ze świec wartych wyróżnienia to tak zwana świeca doji. Sama w sobie jest świeca neutralną, pokazującą rynkowe niezdecydowanie. W połączeniu z innymi świecami oraz układem wykresu, daje inwestorom jednak sporo cennych informacji.
Świeca doji przypomina krzyż lub znak plusa, z cenami otwarcia i zamknięcia na tym samym poziomie, przez co korpus to pozioma linia. Knoty mogą przybierać natomiast różne długości, w książkowym doji są jednak do siebie bardzo zbliżone.
W efekcie, doji sygnalizuje neutralność rynku. Sama w sobie nie wskazuje wyraźnego przyszłego kierunku ceny. Jest jednak znacząca w połączeniu z innymi narzędziami analizy technicznej. Świece doji pojawiają się częściej na szczytach i dołkach rynku, a nie w silnych trendach wzrostowych lub spadkowych.
Przykładowa świeca doji na wykresie etheru. Źródło: Tradingview.com
Łączenie sygnałów świecowych z innymi wskaźnikami technicznymi
Podczas gdy formacje świecowe pozwalają uzyskać wgląd w psychologię rynku, połączenie ich sygnałów z innymi wskaźnikami technicznymi może znacznie zwiększyć prawdopodobieństwo zyskownych transakcji. Żadne pojedyncze narzędzie nigdy nie zapewni bowiem pełnego obrazu sytuacji.
Niektóre z najpopularniejszych wskaźników używanych do potwierdzania sygnałów świecowych to:
- linie trendu,
- średnie kroczące,
- wolumen,
- oscylatory momentum, takie jak wskaźnik siły względnej (RSI), dywergencja średniej ruchomej (MACD) i wstęgi Bollingera
Na przykład, jeśli tworzy się bycza formacja sugerująca kontynuację wzrostów, ale nadal notowana jest poniżej 50-okresowej średniej kroczącej, trend wzrostowy nie ma jeszcze solidnego potwierdzenia. Może też uformować się długa zielona świeca, ale niski wolumen obrotu wskazuje na brak przekonania do ruchu wzrostowego.
I odwrotnie, bycza formacja objęcia połączona z przełamaniem spadkowej linii trendu, RSI powyżej 50, MACD przekraczający linię sygnalną i rozszerzenie wstęg Bollingera - wszystko to wzmacnia argumenty za wejściem w długie transakcje.
Rozsądne jest również stosowanie analizy wielu ram czasowych podczas łączenia sygnałów świecowych ze wskaźnikami. Na wykresie dziennym może pojawić się bycza formacja, ale wykres tygodniowy może nadal wykazywać silny trend spadkowy. Zajmowanie pozycji długich byłoby nierozsądne, dopóki wykres tygodniowy nie potwierdzi potencjalnego odwrócenia trendu.
Podsumowanie. Co trzeba zapamiętać?
Jak już wspomnieliśmy, japońskie wykresy świecowe odzwierciedlają dynamiczną walkę pomiędzy kupującymi i sprzedającymi w danym okresie.
Techniki wykresów świecowych powstały ponad 300 lat temu, ale ich znaczenie utrzymuje się do dziś. Dzięki praktyce w odczytywaniu ich formacji, wykresy świecowe mogą pomóc inwestorom w lepszym określaniu czasu wejścia na rynek, ocenie nastrojów, zarządzaniu ryzykiem i ostatecznie poprawie długoterminowych wyników.
Zachęcamy Cię, Drogi Czytelniku, do dalszego poznawania tych narzędzi, zdobywając doświadczenie w codziennym handlu. Niezależnie od tego czy handlujesz na kryptowalutach, czy na innych instrumentach, wykresy świecowe z całą pewnością powinny być jednym z Twoich „analitycznych przyjaciół”.
Komentarze