Od lat jednym z głównych problemów kryptowalut jest ogromna ilość nieuczciwych i złodziejskich projektów, których jedynym celem jest wyłudzenie lub kradzież środków od bardziej naiwnych, lub niczego niepodejrzewających osób. Każdego roku w ten sposób z portfeli drenowane są miliardy dolarów, a tego procederu nie są w stanie powstrzymać żadne, nawet najbardziej zaawansowane zabezpieczenia. Najsłabszym ogniwem pozostaje bowiem cały czas ten sam czynnik: człowiek. Chcąc, chociaż w niewielkim stopniu ukrócić ten proceder i uchronić Cię – Drogi Czytelniku – przed ryzykiem wpadnięcia w szpony oszustów, przygotowaliśmy poradnik, który opisuje najpopularniejsze metody działania krypto-przestępców. Pokazujemy jednocześnie jak samodzielnie rozpoznać potencjalny „scam” i jak chronić siebie oraz swoje pieniądze na tym młodym, ale dynamicznie zmieniającym się oraz w wielu aspektach ciągle nieregulowanym rynku kryptowalut.
100 miliardów złotych w nielegalnych transakcjach, 8 miliardów skradzione
Szukając najbardziej aktualnych statystyk dotyczących skali przestępstw na rynku kryptowalutowym, warto zagłębić się w wyniki badań od firmy Chainalysis w dokumencie zatytułowanym „Crypto Crime Report”, który podsumowuje oszustwa i kradzieże związane z cyfrowymi aktywami, które miały miejsce w 2023 roku. Dane, które znajdujemy w raporcie, są zatrważające: w ramach nielegalnych transakcji w 2023 roku obracano 100 miliardami złotych (24,2 miliarda dolarów). I chociaż jest to wartość wyraźnie niższa niż 120 miliardów złotych (39,6 miliarda dolarów) z rekordowego pod względem przestępstw roku 2022, to nadal pokazuje ogromną skalę oszustw przetaczających się przez rynek kryptowalutowych. Chainalysis jednocześnie podkreśla, że dane te mogą ulec aktualizacji. W przypadku raportu z 2022 roku, początkowo wartość nielegalnych transakcji wynosiła 20,6 miliarda dolarów, a z czasem, gdy udało się zidentyfikować więcej podejrzanych adresów, prognozy wzrosły niemal dwukrotnie.Jak zawsze, musimy zastrzec, że liczby te są szacunkami dolnej granicy opartymi na napływach na nielegalne adresy, które do tej zidentyfikowaliśmy. Za rok sumy te prawie na pewno będą wyższe, ponieważ zidentyfikujemy więcej nielegalnych adresów i uwzględnimy ich historyczną aktywność w naszych szacunkach– napisano w raporcie za 2023 rok. Przepływy między podejrzanymi i nielegalnymi adresami kryptowalutowymi, to jednak nie to samo co wartość środków, które zostały skradzione. Ta wartość w 2023 roku według Chainalysis okazała się najniższa od dwóch lat, spadając do poziomu "tylko" 8 miliardów złotych (1,7 miliarda dolarów). Jest to osunięcie o ponad 50% w porównaniu do 3,7 miliarda dolarów, które wykradli kryptowalutowi oszuści w 2022.
Oszuści coraz częściej korzystają z rachunków powierniczych prowadzonych w instytucjach finansowych dla giełd kryptowalut lub zewnętrznych procesorów płatności, lub zlecają docelowym osobom wysyłanie środków bezpośrednio na te platformy, gdzie środki są szybko rozpraszane"– wyjaśniało FBI w swoim raporcie.
Jakie są najpopularniejsze rodzaje scamów kryptowalutowych?
Chainalysis w swoim raporcie za 2023 rok wyróżnia osiem najpopularniejszych rodzajów scamów kryptowalutowych, w związku z którymi użytkownicy najczęściej tracili swoje pieniądze. Uwzględniając wzrost wartości kryptowalut w czasie, te pozwoliły zarobić oszustom w ubiegłym roku niemal 20 miliardów złotych (4,6 miliarda dolarów).Charity scam, czyli oszustwo charytatywne
W tego typu oszustwach oszuści żerują na dobroci innych osób, zakładając fałszywe organizacje charytatywne lub podszywając się pod dobrze znane, legalne organizacje. Często wykorzystują oni bieżące wydarzenia, takie jak klęski żywiołowe lub kryzysy humanitarne, aby stworzyć poczucie pilności i wywierać emocjonalną presję. Przykład: Podczas gdy tysiące cywilów giną w wojnie między Izraelem a Hamasem, oszuści wykorzystują wydarzenia do zbierania datków, podszywając się pod legalne organizacje charytatywne. Badacze wykryli ponad 500 e-maili "fundraisingowych" wysłanych przez podmioty podające się za organizacje charytatywne.Giveaway scam, czyli darmowe kryptowaluty
Oszustwa związane z rozdawaniem nagród polegają na oferowaniu przez oszustów darmowych kryptowalut. Oszuści często wykorzystują platformy mediów społecznościowych do popularyzacji informacji o rzekomych giveawayach. Zazwyczaj jesteś proszony o przelanie kwoty X w danej kryptowalucie (w celu rzekomego potwierdzania adresu), aby w zamian otrzymać na przykład kilkukrotnie więcej. W rzeczywistości jednak nie zobaczysz darmowych tokenów, a Twoje własne środki też do Ciebie nie wrócą. Przykład: W serwisie YouTube wyświetlana była nielegalna reklama z Bitcoin Giveawayami, którą swoją twarzą miał promować Steve Wozniak, jeden z założycieli firmy Apple. Jego wizerunek został wykorzystany nielegalnie, aby zachęcić inwestorów do wpłacania pieniędzy.Impersonation scam, czyli podszywanie się pod inne osoby
Oszustwa polegające na podszywaniu się pod zaufane osoby lub organizacje mają na celu nakłonienie ofiar do ujawnienia poufnych informacji lub przesłania posiadanych kryptowalut. Oszuści mogą podszywać się pod urzędników państwowych, funkcjonariuszy organów ścigania, przedstawicieli banków, a nawet członków rodziny. Często stosują taktyki wywierania presji, takie jak grożenie podjęciem kroków prawnych lub twierdzenie, że ukochana osoba jest w niebezpieczeństwie. Osobnym typem tego rodzaju przekrętów jest podszywanie się pod celebrytów lub znane osoby, które rekomendują inwestycje w konkretny projekt kryptowalutowy. Ma to wzbudzić zaufanie wśród potencjalnego inwestora i uśpić jego czujność. Przykład: Na X (dawnym Twitterze) i na rynku kryptowalut do promowania scamów najczęściej wykorzystywana jest postać Elona Muska, który wielokrotnie osobiście wspierał cyfrowe aktywa.Investment scam, czyli oszustwo inwestycyjne
Oszustwa inwestycyjne wabią ofiary obietnicą niskiego ryzyka i wysokich zysków, często w krótkim czasie. Oszuści mogą podawać się za doradców finansowych, brokerów lub odnoszących sukcesy inwestorów, twierdząc, że posiadają niepubliczne informacje lub niezawodną strategię inwestycyjną. Często stosują przekonujące taktyki sprzedaży i dostarczają sfabrykowane referencje, aby stworzyć iluzję sukcesu. Oszuści mogą naciskać na ofiary, by podejmowały szybkie decyzje, zniechęcając je do szukania porad na zewnątrz lub sprawdzenia legalności danego biznesu. Gdy ofiara zainwestuje swoje pieniądze, oszust znika, a środki przepadają. Przykład: W marcu 2024 roku amerykańska komisja SEC wydała oskarżenia przeciwko 17 osobom, które stworzyły piramidę kryptowalutową wartą 300 milionów dolarów, której celem była społeczność latynoska w USA. Pieniądze straciło łącznie 40 tysięcy osób, którym obiecano wysokie zyski w krótkim czasie.NFT scam, czyli oszuści na rynku niewymiennych tokenów
Ponieważ tokeny NFT zyskały w ostatnich latach mocno na popularności, oszuści znaleźli sposoby na wykorzystanie szumu wokół tego typu cyfrowych aktywów. Scamy związane z niewymiennymi tokenami mogą przybierać różne formy, takie jak sprzedaż podrobionych lub splagiatowanych dzieł sztuki, fałszywe przedstawianie wartości lub rzadkości NFT lub angażowanie się w wykorzystywanie informacji poufnych i manipulowanie rynkiem. Oszuści mogą tworzyć fałszywe rynki NFT lub podszywać się pod legalnych artystów, aby nakłonić kupujących do zakupu bezwartościowych zasobów cyfrowych. Przykład: W 2023 roku grupa uczniów liceum była w stanie zarobić 73 miliony dolarów na oszustwie związanym z NFT. W większości przypadków młodzi oszuści kontaktowali się z właścicielami serwerów na Telegramie oraz Discordzie pod fałszywymi tożsamościami.Phishing and extortion, czyli fałszywe maile i wyłudzenia
Oszustwa phishingowe i wymuszenia polegają na tym, że przestępcy wykorzystują e-maile, wiadomości tekstowe lub strony internetowe, aby nakłonić ofiary do ujawnienia poufnych informacji. W taktykach phishingowych oszuści często podszywają się pod legalne firmy, takie jak giełdy kryptowalut, i proszą ofiarę o zaktualizowanie danych konta lub danych logowania na fałszywej stronie internetowej zaprojektowanej tak, aby wyglądała jak prawdziwa. Gdy ofiara wprowadzi swoje dane, oszuści mogą uzyskać dostęp do jej kryptowalut i ukraść środki lub dokonać kradzieży tożsamości. Przykład: W 2023 roku w związku z atakami phishingowymi tak zwanych "wallet drainerów" co najmniej 324 tysiące osób straciło około 300 milionów dolarów. Największym przypadkiem był "Inferno Drainer", który wyłudził 81 milionów dolarów. Inferno Drainer to specjalne oprogramowanie, które pozwala tworzyć fałszywe stron internetowe i wyłudzać dane.Romance scam (pig butchering), czyli tak zwany "ubój świń"
Oszustwa wykorzystujące internetowy rynek matrymonialny, nazywane też dosyć brutalnie "tuczeniem świni" lub "ubojem świń" polegają na tworzeniu przez oszustów fałszywych profili na portalach i aplikacjach randkowych w celu rozwijania relacji z ofiarami i ostatecznie wykorzystywania ich w celu uzyskania korzyści finansowych. Oszuści inwestują czas w budowanie zaufania i emocjonalnej bliskości, często dzieląc się nieprawdziwymi historiami o swoich problemach, aby manipulować uczuciami ofiary. Gdy ta jest już emocjonalnie zaangażowana, oszust zaczyna prosić o pieniądze, być może na nagły wypadek, zainwestowanie w okazję biznesową lub zakup biletów lotniczych, aby w końcu spotkać się osobiście. Przykład: Shreya Datta, specjalistka ds. technologii z Filadelfii, została oszukana na kwotę prawie 450 tys. dolarów w wyniku romance scamu. Kobieta spotkała się z mężczyzną o imieniu "Ancel" w aplikacji randkowej Hinge. Podając się za francuskiego handlarza winem, Ancel przeniósł rozmowę na WhatsApp, gdzie wymieniali się selfie i wiadomościami. Ancel przekonał Dattę do zainwestowania w oszukańczą aplikację do handlu kryptowalutami, na co przeznaczyła wszystkie swoje oszczędności, zaciągnęła pożyczki i zlikwidowała fundusz emerytalny, wierząc, że jej inwestycja wzrosła ponad dwukrotnie. Jednak przy próbie wycofania swoich środków spotkała się z żądaniami zapłaty prowizji od osób fizycznych, co wzbudziło jej podejrzenia. Dalsze dochodzenie przeprowadzone przez brata Datty ujawniło, że zdjęcia Ancela przedstawiają niemieckiego influencera fitness, co ujawniło oszustwo.Rug Pull, czyli wyciąganie płynności z nowych projektów
W świecie kryptowalut "rug pull" to rodzaj oszustwa, w którym tworzy się nowy projekt, agresywnie promuje go w celu przyciągnięcia inwestorów, a następnie porzuca całość bez słowa i odchodzi z do tej pory pozyskanymi środkami. Oszuści często korzystają z mediów społecznościowych, forów internetowych, a nawet rekomendacji celebrytów, aby generować szum medialny i wabić inwestorów obietnicami ogromnych zysków. Mogą tworzyć profesjonalnie wyglądające strony internetowe, whitepapery i roadmapy, aby nadać projektowi pozory legalności. W miarę jak coraz więcej osób kupuje token, zwiększając jego wartość, oszuści potajemnie sprzedają swoje udziały i przekazują wpływy do zewnętrznych portfeli. Gdy już zarobią swoje, usuwają stronę internetową projektu i konta w mediach społecznościowych, pozostawiając inwestorów z bezwartościowymi tokenami. Przykład: OneCoin, czyli największa kryptowalutowa piramida finansowa w historii, zebrał 4 miliardy dolarów i oszukał ludzi na kolejne miliardy, obiecując inwestorom zwroty z ich inwestycji kryptowalutowych i przedstawiając firmę jako legalny biznes. OneCoin miał być "zabójcą Bitcoina", podczas gdy podstawową działalnością firmy była sprzedaż materiałów szkoleniowych. Moneta projektu nie była przedmiotem aktywnego obrotu i nie istniał jej blockchain. Zamiast tego waluta opierała się na serwerze SQL. Ruża Ingatowa wraz ze swoimi wspólnikami zniknęła bez śladu, razem z pieniędzmi należącymi do inwestorów. Zanim przejdziemy dalej, prezentujemy tabelę, podsumowującą 5 największych oszustów kryptowalutowych w 2023 roku:| Nazwa oszustwa | Opis | Kwota strat |
| HyperVerse | Piramida finansowa oferująca dzienne zwroty w wysokości 0,5% i do 300% w ciągu 600 dni. Prowadzony przez Sama Lee i Zijinga "Ryana" Xu w Australii. | $1,3 miliarda |
| Pig-butchering | Wyrafinowane oszustwo oparte na skomplikowanych technikach manipulacji psychologicznej i działające poprzez cybernetyczne zniewolenie. Uważane za wielomiliardowy przemysł oszustw rocznie. | $305 milionów (ujawnione, prawdopodobnie znacznie więcej) |
| Korvio Coin | Indyjska piramida, która oszukała 100 000 inwestorów, w tym ponad 1000 policjantów z Himachal Pradesh. Działała jako struktura marketingu wielopoziomowego. | $300 milionów |
| SafeMoon | Kryptowaluta, której twórcy potajemnie pobrali ponad 200 milionów dolarów w aktywach kryptograficznych od użytkowników, aby sfinansować swój luksusowy styl życia. SEC postawiła zarzuty twórcom w listopadzie 2023 roku. | $200 milionów |
| JPEX | Hongkoński podmiot kryptograficzny, który fałszywie reklamował nieosiągalne wysokie zyski, sięgające 20% APY na różnych produktach stakingowych, aby przyciągnąć dużą liczbę ofiar. Następnie wprowadził ograniczenia limitów wypłat i podniósł opłaty za obsługę wypłat. | $305 milionów |
Jak działają fałszywi brokerzy i szkoleniowcy?
Fałszywe giełdy, brokerzy i nieuczciwi organizatorzy szkoleń należą do kolejnej z najczęstszych rodzajów oszustów w przypadku kryptowalutowych przestępstw inwestycyjnych, żerując na braku wiedzy i doświadczenia wielu inwestorów. Fałszywi szkoleniowcy często kreują się na odnoszących sukcesów "menedżerów inwestycyjnych", którzy twierdzą, że zarobili fortunę inwestując w kryptowaluty. Obiecują swoim ofiarom wysokie zyski i żądają opłaty z góry za mentoring, udział w szkoleniu lub inwestowanie w imieniu klienta.Jak działa fałszywy broker oraz szkoleniowiec?
- Dzwonią do klientów, aby zachęcić ich do dokonania początkowego minimalnego depozytu. I zrobią wszystko, aby tak się stało.
- Oferują okazje, które wydają się zbyt piękne, aby mogły być prawdziwe. Przykładowo zapewniają, że "Podwoimy Twój początkowy depozyt lub zarobisz co najmniej 100 dolarów każdego dnia".
- Budują sieć pozytywnych recenzji publikowanych w Internecie. Płacą stronom internetowym, blogerom i influencerom, aby zwiększyć swoją reputację online poprzez dostarczanie pozytywnych opinii na własny temat.
- Opóźniają wypłaty środków, zwodzą swoich klientów
Zamiast śledzić bardziej wykwalifikowanych influencerów, użytkownicy mediów społecznościowych obserwują finfluencerów niekompetentnych i posiadających ujemne umiejętności. Ci ostatni podążają za nastrojami społecznymi, co pokrywa się z behawioralnymi uprzedzeniami detalicznych inwestorów, którzy handlują na podstawie wadliwych rad– czytamy w badaniu. Jego autorzy podsumowują, że chęć bycia oszukiwanym przez obietnice wysokiego zysku powoduje, że na rynku łatwiej jest przetrwać influencerom o niskich lub zerowych kompetencjach, niż tym, którzy prezentują wartościowe treści poparte umiejętnościami i wiedzą, jednak mniej „atrakcyjne” dla masowego odbiorcy. Pokazuje to smutną prawdę o tym, że sporą częścią sukcesu oszustów i fałszywych szkoleniowców, brokerów i giełd jest ludzka natura, a co za tym idzie my sami. Jednak jako naród ogólnie zdajemy sobie sprawę z tego, że kryptowaluty mogą być instrumentem ryzykownym. Wynika tak między innymi z badania przeprowadzonego przez Polski Instytut Ekonomiczny zatytułowanej "Popularność kryptowalut w Polsce". Ponad 94% ankietowanych stwierdziło, że słyszało o kryptowalutach, ale tylko 6% oceniało swoją wiedzę na ich temat jak dużą. Co istotniejsze, 4 na 5 osób stwierdzało, że inwestowanie w kryptowaluty jest ryzykowne, podobnie jak inwestycje giełdowe. Pomimo tego, nie zgadzamy się ze stwierdzeniem, że kryptowaluty to chwilowa moda, która zaraz przeminie. Ponad połowa ankietowanych wierzy w utrzymanie ich popularności w długim terminie.
Rozpoznawanie oszustw związanych z kryptowalutami
Aby uchronić się przed padnięciem ofiarą oszustów i fałszywych influencerów finansowych, ważne jest, aby wiedzieć, jak rozpoznać „czerwone flagi” oszustwa kryptowalutowego. Niektóre typowe znaki ostrzegawcze obejmują:- Obietnice wysokich zysków przy niewielkim lub zerowym ryzyku
- Brak przejrzystości na temat firmy, jej zespołu lub produktów.
- Taktyka nacisku na podejmowanie szybkich decyzji lub natychmiastowe inwestowanie
- Obietnice gwarantowanego zarobku lub dostępu do "poufnych"
- Żądania płatności z góry lub podania danych osobowych
| Czerwone flagi wskazujące na potencjalne oszustwo | Legalne praktyki na rynku kryptowalut |
| Niechciane oferty obiecujące wysokie zyski przy małym lub zerowym ryzyku | Przejrzystość w zakresie działalności, zespołu i produktów |
| Brak przejrzystości w zakresie firmy, jej zespołu lub produktów | Przestrzeganie lokalnych przepisów i regulacji |
| Taktyki wywierania presji, aby szybko podjąć decyzje lub natychmiast zainwestować | Wdrażanie rygorystycznych środków bezpieczeństwa w celu ochrony funduszy użytkowników |
| Obietnice gwarantowanych zysków lub informacji "insiderskich" | Jasne informacje na temat opłat i warunków handlowych |
| Prośby o płatności z góry lub dane osobowe | Brak gwarancji zysków i nacisków na natychmiastowe decyzje |
| Brak regulacji i nadzoru nad działalnością | Regulowane i renomowane giełdy kryptowalut |
| Fałszywe poparcie celebrytów lub taktyki "strachu przed utratą okazji" (FOMO) | Edukacja na temat ryzyka i realiów inwestowania w kryptowaluty |
Ochrona przed oszustwami kryptowalutowymi
Aby nie paść ofiarą fałszywych brokerów i trenerów na rynku kryptowalut, można podjąć kilka istotnych kroków. Ich listę zaprezentowaliśmy poniżej:- Dokładnie zbadaj każdą platformę, brokera lub osobę oferującą możliwości inwestycyjne lub szkolenia. Poszukaj recenzji i opinii z zaufanych źródeł online.
- Uważaj na osoby poznane w mediach społecznościowych oraz na portalach randkowych, które zachęcają Cię do inwestycji w kryptowaluty.
- Nigdy nie wysyłaj środków ani danych osobowych do nieznanych osób lub firm, bez względu na to, jak obiecujące mogą wydawać się ich oferty.
- Uważaj na nieregulowane oferty, zwłaszcza te, które naciskają na szybkie działanie lub obiecują gwarantowane zwroty.
- Przed zainwestowaniem jakichkolwiek środków w kryptowaluty należy zapoznać się z ryzykiem i realiami inwestowania w nie.
- Swoje inwestycje zachowaj dla siebie. Nie chwal się nimi w mediach społecznościowych, aby nie przyciągać uwagi oszustów.
- Jeżeli padłeś ofiarą oszustwa, pamiętaj, aby zgłosić to odpowiednim organom
- Korzystaj wyłącznie z regulowanych i zaufanych giełd kryptowalut, które mają udokumentowaną historię bezpieczeństwa i niezawodności.
Cryps.pl przygotował specjalnie dla Ciebie ranking sprawdzonych oraz polecanych giełd kryptowalutowych, z którymi Twoje środki będą bezpieczne!
Jeśli podejrzewasz, że napotkałeś nieuczciwego brokera, szkoleniowca lub giełdę, powinieneś natychmiast zgłosić to odpowiednim organom. W Polsce będzie to Komisja Nadzoru Finansowego (KNF) lub Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK):- KNF - knf@knf.gov.pl lub poprzez formularz na stronie ePUAP,
- UOKiK - dk@uokik.gov.pl.
Komentarze